Τι ήταν οι ναοί-θεραπευτήρια που ονομαζόταν "Ασκληπιεία" στην αρχαία Ελλάδα;
![]()
"Ο Απόλλωνας , ο ιδιαίτερος ιατρός των Θεών εκπροσωπούσε τον Ήλιο, φωτοβόλο και Θερμουργό του Σύμπαντος, στον οποίο είχαν αποδώσει εξαιρετικές ιατρικές ιδιότητες. Στον ήλιο απέδιδαν την σωτηρία της Γης και επομένως εξήρτησαν από τον Ήλιο την προέλευση της Ιατρικής. Στους πρώτους χρόνους, οι πάσχοντες κατέφευγαν στους ναούς των Θεών επικαλούμενοι την βοήθειά τους για την απαλλαγή τους από τα δεινά για τα οποία θεωρούσαν τους ίδιους τους Θεούς υπεύθυνους.
Στους ναούς αυτούς, όμως, ουσιαστικά δεν γινόταν θεραπείες. Απλά γινόταν επίκληση της θεραπευτικής βοήθειας των Θεών. Κι επειδή κάθε Θεός ή Θεά του Ολύμπιου Πάνθεου και πέρα απ' αυτό σχετιζόταν με συγκεκριμένες ασθένειες κι επομένως με τις αντίστοιχες θεραπείες -σύμφωνα με την πίστη ότι ο Θεός στέλνει τα κακά κι ο Θεός τα παίρνει- φρόντιζαν με θυσίες, σπονδές κλπ. ώστε οι Θεοί να διάκεινται ευμενώς προς τους ίδιους και να τους προστατεύουν.
Αργότερα, οι αρχαίοι Έλληνες δεν αρκέστηκαν στην εξ ύψους βοήθεια αλλά μετέφεραν τις ιατρικές θεότητες από τον Όλυμπο στη Γη για καλύτερα αποτελέσματα. Έτσι, εμφανίσθηκε ο Ασκληπιός, ο οποίος έλαβε θεία υπόσταση ευθύς εξ αρχής. Σύμφωνα, λοιπόν, με την μυθολογία και κατά τον Πίνδαρο, ο Απόλλωνας, Θεός του Ήλιου και η Κορωνίδα από την Λακέρεια της Θεσσαλίας αποκτούν τον Ασκληπιό, το οποίο είναι πρόσωπο ιστορικό που κατατάσσεται ανάμεσα στους ημίθεους για το θαυμάσιο έργο προσφοράς στην ανθρωπότητα, και το οποίο ενσαρκώνει την υψηλή ιδέα της ιατρικής κι επομένως τη δύναμη που έδινε πάντα η Φύση στον άνθρωπο για την καταπολέμηση των νόσων.
Ο πατέρας του Ασκληπιού, ο Απόλλωνας, τον εμπιστεύτηκε στα χέρια του Χείρωνα Κένταυρου, που τον εκπαίδευσε στις πεδιάδες και τα άλση του Πηλίου της Θεσσαλίας. Απ' αυτόν πήρε τις πρώτες αρχές της ιαματικής τέχνης κι έμαθε πολύ καλά τα βότανα, πράγματα που με τη σειρά του δίδαξε στους γιους του Μαχάονα και Ποδαλείριο, ήρωες του Ομήρου που διέπρεψαν σαν στρατηγοί -ιατροί στο Ελληνικό στρατόπεδο ηγούμενοι των Θεσσαλικών λεγεώνων. Ο ίδιος ο Ασκληπιός έδρασε πριν τον Όμηρο και πέθανε σύγχρονα με τον Ηρακλή 53 χρόνια πριν την πτώση της Τροίας.
Το γεγονός ότι πατέρας του Ασκληπιού είναι ο Θεός του Φωτός, του Ήλιου, τονίζει την αναγνώριση της μεγάλης αξίας του Ηλιακού Φωτός από άποψη υγιεινής ήδη από την αρχαιότητα. Το δε γεγονός ότι η γέννηση του Θεού της ιατρικής έγινε από γυναίκα θνητή και πατέρα Θεό δείχνει ότι η Ιατρική δεν είναι εντελώς θεία, δηλ. αλάνθαστη, αλλά μετέχει της ανθρώπινης αδυναμίας. Προέρχεται εκ φύσεως από τους Θεούς, τελειοποιήθηκε με την τέχνη (Χείρωνας) και στηρίζεται ευλαβικά στη μέση. Είναι αναγκαία η τήρηση και των δύο ιδιοτήτων κι αν γίνει κανείς επιλήσμων της θείας καταγωγής -όπως η μάνα του μόλυνε την θεία υπόσταση πηγαίνοντας με τον Αρκάδα Ίσχιδα- τότε επέρχεται η τιμωρία.
Αν η ιατρική ξεχάσει την ανθρώπινη φύση και ατενίσει σε υπέρτερα των δυνάμεων αυτής έργα -που ανήκουν στους Θεούς- (ο Χείρων και ο Ασκληπιός ανάσταιναν και νεκρούς) τότε επέρχεται τιμωρία -τον Ασκληπιό τον κατέκαυσαν. Έτσι, η ιατρική είναι μεν θεία τέχνη, ο λειτουργός όμως αυτής είναι άνθρωπος, επομένως αδυνατεί να βαδίσει εναντίον των φυσικών νόμων.
Τον κανόνα αυτό τον τηρούσαν οι Ασκληπιάδες, το δε πρώτο ίαμα στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, ένα από τα 320 συνολικά Ασκληπιεία ανά τον Ελλαδικό χώρο, ήταν: "Θεός τύχα αγαθά, ιάματα του Απόλλωνος και του Ασκληπιού".
Ακόμη και οι λαϊκοί γιατροί παραδέχονταν την επιρροή της θρησκείας και την θεωρούσαν μεγάλο σύμμαχο, όπως φαίνεται από την επιγραφή που αφιέρωσε το σωματείο των Γιατρών στο Ασκληπιείο των Αθηνών και όπου επικαλούνταν την αγαθή τύχη, την Υγεία και τον Ασκληπιό.
Στα Ασκληπιεία, όπου γίνονταν θεραπευτικές εργασίες, η ιατρική περίθαλψη ήταν μυστική και κληρονομική, ο δε Λουκιανός αναφέρει ότι οι μετέχοντες στην θεραπευτική διαδικασία έπαιρναν όρκο σιωπής ότι δεν θα φανέρωναν τα ιατρικά ή άλλα μυστικά τους. Βεβαίως, μόνο οι πρεσβύτεροι ήταν μυημένοι στα απόρρητα, οι νεώτεροι δεν είχαν καν το δικαίωμα να ρωτήσουν. Μόνον οι ανώτεροι στην ιεραρχία ασκούσαν την ιατρική, οι άλλοι περιορίζονταν στις θρησκευτικές θεραπείες οι οποίες παρουσίαζαν στενές σχέσεις με τα Ελευσίνια μυστήρια. Οι μυημένοι είχαν μεταξύ τους επικοινωνία, αλληλογραφία και συνεργασία και πολλές φορές ιερείς από το ένα Ασκληπιείο πήγαιναν σε ένα άλλο για να αντιμετωπισθούν συγκεκριμένες δύσκολες θεραπείες.
Της όλης διαδικασίας προϊστατο ο Πρωθιερέας ή Μεγάλος Ιερέας και τον βοηθούσαν οι Πυροφόροι, που εκτελούσαν χρέη διακόνου και βοηθών στις ιατρικές εργασίες, οι Ιερομνήμονες και οι θεράποντες νοσοκόμοι που ονομάζονταν Ασκληπιάδες. Ανάμεσά τους υπήρχαν και γυναίκες οι οποίες ανήκαν στην τάξη των Νακόρων ή Ζακόρων. Ο Γαληνός λέει ότι πριν από τον Ασκληπιό, η ιατρική ήταν "απολύτως εμπειρική και μόνο δια φυτών εθεραπεύοντο οι άνθρωποι, ενώ αυτός την ανύψωσε σε θεία επιστήμη".
Στα Ασκληπιεία, που επεκράτησαν μετά τον 5ο π.χ. αιώνα, γιάτρευαν με ό,τι μέσα διέθεταν και με μυστικές συνταγές. Οι ιερείς πίστευαν ότι έπρεπε ο άνθρωπος να επιδιώκει την βοήθεια της φύσης το μεν δια της υγιεινής, το δε δια της τεχνικής θεραπείας. Ο Ασκληπιός είχε μεταβιβάσει σ' αυτούς την ιατρική αγωγή δια της χρήσεως των διαφόρων φαρμάκων και χειρουργικών μέσων που παρέμεναν μυστικά. Ο Ιπποκράτης άντλησε πολλά πρακτικά διδάγματα της επιστήμης από πηγές κρυμμένες στα Ασκληπιεία και από την μελέτη των εκεί πινάκων και πλακών. "
Απόσπασμα από το κείμενο της Όλγας Γκουνή "Αρχαία Ελληνικά Ασκληπιεία".
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν διάσπαρτοι ναοί-θεραπευτήρια του θεού Ασκληπιού, τα Ασκληπιεία, από τα οποία το πιο ονομαστό ήταν ο Ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, το οποίο ήταν για τον Ασκληπιό ότι ήταν για τον Απόλλωνα οι Δελφοί. Ο μύθος θέλει τον Ασκληπιό να έχει γεννηθεί στην Επίδαυρο ''εν θυώδει τεμένει'' (στο τέμενος που ευωδίαζε) και ότι εδώ απόκτησε την περίφημη δύναμή του ως Θεός ''Ιατήρ''. Τη μία θεραπεία ακολουθούσε η άλλη, έως ότου, κατά το μύθο, ανάστησε ακόμα και νεκρούς, όπως τον Ιππόλυπο από την Τροιζήνα.
Μετά τη δύση του ηλίου, έχοντας νηστέψει από κρασί και ορισμένες τροφές και μετά από σύντομο καθαρτήριο λουτρό στο Θόλο, ο ασθενής φορώντας λευκό μανδύα προσέφερε θυσία στον Ασκληπιό και εισερχόταν στο Άβατον, όπου ελάμβανε χώρα η εγκοίμηση. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο ιερέας-ιατρός ντυμένος ως θεός Ασκληπιός επισκεπτόταν και θεράπευε τους μισοκοιμισμένους πιστούς συνοδευόμενος από τις κόρες του, βοηθούς, υπηρέτες, και ένα σκύλο ή φίδι, που συμμετείχαν στη θεραπευτική τελετουργία π.χ. γλείφοντας τις πληγές του αρρώστου.
Κατερινα Βλαχου
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ
"Ο Απόλλωνας , ο ιδιαίτερος ιατρός των Θεών εκπροσωπούσε τον Ήλιο, φωτοβόλο και Θερμουργό του Σύμπαντος, στον οποίο είχαν αποδώσει εξαιρετικές ιατρικές ιδιότητες. Στον ήλιο απέδιδαν την σωτηρία της Γης και επομένως εξήρτησαν από τον Ήλιο την προέλευση της Ιατρικής. Στους πρώτους χρόνους, οι πάσχοντες κατέφευγαν στους ναούς των Θεών επικαλούμενοι την βοήθειά τους για την απαλλαγή τους από τα δεινά για τα οποία θεωρούσαν τους ίδιους τους Θεούς υπεύθυνους.
Στους ναούς αυτούς, όμως, ουσιαστικά δεν γινόταν θεραπείες. Απλά γινόταν επίκληση της θεραπευτικής βοήθειας των Θεών. Κι επειδή κάθε Θεός ή Θεά του Ολύμπιου Πάνθεου και πέρα απ' αυτό σχετιζόταν με συγκεκριμένες ασθένειες κι επομένως με τις αντίστοιχες θεραπείες -σύμφωνα με την πίστη ότι ο Θεός στέλνει τα κακά κι ο Θεός τα παίρνει- φρόντιζαν με θυσίες, σπονδές κλπ. ώστε οι Θεοί να διάκεινται ευμενώς προς τους ίδιους και να τους προστατεύουν.
Αργότερα, οι αρχαίοι Έλληνες δεν αρκέστηκαν στην εξ ύψους βοήθεια αλλά μετέφεραν τις ιατρικές θεότητες από τον Όλυμπο στη Γη για καλύτερα αποτελέσματα. Έτσι, εμφανίσθηκε ο Ασκληπιός, ο οποίος έλαβε θεία υπόσταση ευθύς εξ αρχής. Σύμφωνα, λοιπόν, με την μυθολογία και κατά τον Πίνδαρο, ο Απόλλωνας, Θεός του Ήλιου και η Κορωνίδα από την Λακέρεια της Θεσσαλίας αποκτούν τον Ασκληπιό, το οποίο είναι πρόσωπο ιστορικό που κατατάσσεται ανάμεσα στους ημίθεους για το θαυμάσιο έργο προσφοράς στην ανθρωπότητα, και το οποίο ενσαρκώνει την υψηλή ιδέα της ιατρικής κι επομένως τη δύναμη που έδινε πάντα η Φύση στον άνθρωπο για την καταπολέμηση των νόσων.
Ο πατέρας του Ασκληπιού, ο Απόλλωνας, τον εμπιστεύτηκε στα χέρια του Χείρωνα Κένταυρου, που τον εκπαίδευσε στις πεδιάδες και τα άλση του Πηλίου της Θεσσαλίας. Απ' αυτόν πήρε τις πρώτες αρχές της ιαματικής τέχνης κι έμαθε πολύ καλά τα βότανα, πράγματα που με τη σειρά του δίδαξε στους γιους του Μαχάονα και Ποδαλείριο, ήρωες του Ομήρου που διέπρεψαν σαν στρατηγοί -ιατροί στο Ελληνικό στρατόπεδο ηγούμενοι των Θεσσαλικών λεγεώνων. Ο ίδιος ο Ασκληπιός έδρασε πριν τον Όμηρο και πέθανε σύγχρονα με τον Ηρακλή 53 χρόνια πριν την πτώση της Τροίας.
Το γεγονός ότι πατέρας του Ασκληπιού είναι ο Θεός του Φωτός, του Ήλιου, τονίζει την αναγνώριση της μεγάλης αξίας του Ηλιακού Φωτός από άποψη υγιεινής ήδη από την αρχαιότητα. Το δε γεγονός ότι η γέννηση του Θεού της ιατρικής έγινε από γυναίκα θνητή και πατέρα Θεό δείχνει ότι η Ιατρική δεν είναι εντελώς θεία, δηλ. αλάνθαστη, αλλά μετέχει της ανθρώπινης αδυναμίας. Προέρχεται εκ φύσεως από τους Θεούς, τελειοποιήθηκε με την τέχνη (Χείρωνας) και στηρίζεται ευλαβικά στη μέση. Είναι αναγκαία η τήρηση και των δύο ιδιοτήτων κι αν γίνει κανείς επιλήσμων της θείας καταγωγής -όπως η μάνα του μόλυνε την θεία υπόσταση πηγαίνοντας με τον Αρκάδα Ίσχιδα- τότε επέρχεται η τιμωρία.
Αν η ιατρική ξεχάσει την ανθρώπινη φύση και ατενίσει σε υπέρτερα των δυνάμεων αυτής έργα -που ανήκουν στους Θεούς- (ο Χείρων και ο Ασκληπιός ανάσταιναν και νεκρούς) τότε επέρχεται τιμωρία -τον Ασκληπιό τον κατέκαυσαν. Έτσι, η ιατρική είναι μεν θεία τέχνη, ο λειτουργός όμως αυτής είναι άνθρωπος, επομένως αδυνατεί να βαδίσει εναντίον των φυσικών νόμων.
Τον κανόνα αυτό τον τηρούσαν οι Ασκληπιάδες, το δε πρώτο ίαμα στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, ένα από τα 320 συνολικά Ασκληπιεία ανά τον Ελλαδικό χώρο, ήταν: "Θεός τύχα αγαθά, ιάματα του Απόλλωνος και του Ασκληπιού".
Ακόμη και οι λαϊκοί γιατροί παραδέχονταν την επιρροή της θρησκείας και την θεωρούσαν μεγάλο σύμμαχο, όπως φαίνεται από την επιγραφή που αφιέρωσε το σωματείο των Γιατρών στο Ασκληπιείο των Αθηνών και όπου επικαλούνταν την αγαθή τύχη, την Υγεία και τον Ασκληπιό.
Στα Ασκληπιεία, όπου γίνονταν θεραπευτικές εργασίες, η ιατρική περίθαλψη ήταν μυστική και κληρονομική, ο δε Λουκιανός αναφέρει ότι οι μετέχοντες στην θεραπευτική διαδικασία έπαιρναν όρκο σιωπής ότι δεν θα φανέρωναν τα ιατρικά ή άλλα μυστικά τους. Βεβαίως, μόνο οι πρεσβύτεροι ήταν μυημένοι στα απόρρητα, οι νεώτεροι δεν είχαν καν το δικαίωμα να ρωτήσουν. Μόνον οι ανώτεροι στην ιεραρχία ασκούσαν την ιατρική, οι άλλοι περιορίζονταν στις θρησκευτικές θεραπείες οι οποίες παρουσίαζαν στενές σχέσεις με τα Ελευσίνια μυστήρια. Οι μυημένοι είχαν μεταξύ τους επικοινωνία, αλληλογραφία και συνεργασία και πολλές φορές ιερείς από το ένα Ασκληπιείο πήγαιναν σε ένα άλλο για να αντιμετωπισθούν συγκεκριμένες δύσκολες θεραπείες.
Της όλης διαδικασίας προϊστατο ο Πρωθιερέας ή Μεγάλος Ιερέας και τον βοηθούσαν οι Πυροφόροι, που εκτελούσαν χρέη διακόνου και βοηθών στις ιατρικές εργασίες, οι Ιερομνήμονες και οι θεράποντες νοσοκόμοι που ονομάζονταν Ασκληπιάδες. Ανάμεσά τους υπήρχαν και γυναίκες οι οποίες ανήκαν στην τάξη των Νακόρων ή Ζακόρων. Ο Γαληνός λέει ότι πριν από τον Ασκληπιό, η ιατρική ήταν "απολύτως εμπειρική και μόνο δια φυτών εθεραπεύοντο οι άνθρωποι, ενώ αυτός την ανύψωσε σε θεία επιστήμη".
Στα Ασκληπιεία, που επεκράτησαν μετά τον 5ο π.χ. αιώνα, γιάτρευαν με ό,τι μέσα διέθεταν και με μυστικές συνταγές. Οι ιερείς πίστευαν ότι έπρεπε ο άνθρωπος να επιδιώκει την βοήθεια της φύσης το μεν δια της υγιεινής, το δε δια της τεχνικής θεραπείας. Ο Ασκληπιός είχε μεταβιβάσει σ' αυτούς την ιατρική αγωγή δια της χρήσεως των διαφόρων φαρμάκων και χειρουργικών μέσων που παρέμεναν μυστικά. Ο Ιπποκράτης άντλησε πολλά πρακτικά διδάγματα της επιστήμης από πηγές κρυμμένες στα Ασκληπιεία και από την μελέτη των εκεί πινάκων και πλακών. "
Απόσπασμα από το κείμενο της Όλγας Γκουνή "Αρχαία Ελληνικά Ασκληπιεία".
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν διάσπαρτοι ναοί-θεραπευτήρια του θεού Ασκληπιού, τα Ασκληπιεία, από τα οποία το πιο ονομαστό ήταν ο Ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, το οποίο ήταν για τον Ασκληπιό ότι ήταν για τον Απόλλωνα οι Δελφοί. Ο μύθος θέλει τον Ασκληπιό να έχει γεννηθεί στην Επίδαυρο ''εν θυώδει τεμένει'' (στο τέμενος που ευωδίαζε) και ότι εδώ απόκτησε την περίφημη δύναμή του ως Θεός ''Ιατήρ''. Τη μία θεραπεία ακολουθούσε η άλλη, έως ότου, κατά το μύθο, ανάστησε ακόμα και νεκρούς, όπως τον Ιππόλυπο από την Τροιζήνα.
Μετά τη δύση του ηλίου, έχοντας νηστέψει από κρασί και ορισμένες τροφές και μετά από σύντομο καθαρτήριο λουτρό στο Θόλο, ο ασθενής φορώντας λευκό μανδύα προσέφερε θυσία στον Ασκληπιό και εισερχόταν στο Άβατον, όπου ελάμβανε χώρα η εγκοίμηση. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο ιερέας-ιατρός ντυμένος ως θεός Ασκληπιός επισκεπτόταν και θεράπευε τους μισοκοιμισμένους πιστούς συνοδευόμενος από τις κόρες του, βοηθούς, υπηρέτες, και ένα σκύλο ή φίδι, που συμμετείχαν στη θεραπευτική τελετουργία π.χ. γλείφοντας τις πληγές του αρρώστου.
Κατερινα Βλαχου
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ