Φοίνικες του θεόφραστου
![]()
Στην περιοχή της Μεσογείου -αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα- υπάρχουν μόνο δύο είδη αυτοφυών φοινίκων: Στη δυτική, ο Chamaerops humilis γνωστός και ως νανοφοίνικας, και στην ανατολική ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii), που φύεται στην Κρήτη. Τρεις δεκαετίες πριν, ο καθηγητής Greuter τον αναγνώρισε ως νέο είδος και τον ονόμασε έτσι προς τιμήν του πατέρα της βοτανικής Θεόφραστου (372-287 π.Χ).
Βεβαίως, ο φοίνικας στην Κρήτη, όπως φαίνεται από τις τοιχογραφίες της Κνωσού, ήταν γνωστός ήδη από τη μινωική εποχή. Μάλιστα, ο Θεόφραστος στο Περί Φυτών Ιστορίαι ελάχιστα τον περιγράφει με λεπτομέρειες και βεβαιώνει την παρουσία του εκεί.
Παλαιότερα οι βοτανικοί είχαν θεωρήσει ότι το φοινικόδασος του Βάι στη ΒΑ. Κρήτη, έκτασης περίπου 200 στρεμμάτων, ήταν το μοναδικό σημείο εξάπλωσης του είδους. Μέχρι που βρέθηκαν σημαντικές εμφανίσεις στην Πρέβελη, στην έξοδο του Κουρταλιώτη στο Λιβυκό Πέλαγος (Ν. Ρεθύμνου) και στο χωριό Αχεντριά (Ν. Ηρακλείου).
Η ανακάλυψη του δε από τον καθηγητή Racham, του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, στην Κάρπαθο και στη Χάλκη, καθώς και στη ΝΔ. Τουρκία, δείχνει μια ακόμη μεγαλύτερη εξάπλωση του «πρίγκιπα των φυτών» (Principes plantarum), όπως χαρακτηρίζει γενικά τους φοίνικες ο Λινναίος.
Ρίγανη
![]()
Αρωματικό και μελισσοτροφικό φυτό, η ρίγανη ή Origanum vulgaris , που χρησιμοποιείται και ως μυρωδικό στη μαγειρική, είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους και για τις φαρμακευτικές ιδιότητες της. Κατά το Μεσαίωνα είχε διαδοθεί ως πανάκεια. Σήμερα, στη λαϊκή ιατρική, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία πνευμονικών νοσημάτων (εισπνοές), για την ανακούφιση από τον πονόδοντο, αλλά και ως αντισηπτικό για τα τραύματα.
Το αιθέριο έλαιο της, το ριγανέλαιο, που συγκεντρώνεται σε πολυκύτταρες τρίχες κυρίως στην επιδερμίδα των φύλλων της (πάνω), περιέχει εκτός των άλλων θυμόλη και καρβακόλη. Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβάλλεται να επιλεγούν ποικιλίες ρίγανης που παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου, χρήσιμου στη φαρμακοβιομηχανία. Οι ποικιλίες αυτές θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν με σημαντικό οικονομικό όφελος.
Γιατρός της φυσης
![]()
Η φαρμακευτική δράση του φυτού Χαμομίλλα η περιτετμημένη {Chamomilla recutita), του γνωστού χαμομηλιού, είχε διαπιστωθεί ήδη από την αρχαιότητα. Το ταπεινό αυτό φυτό απαντά αυτοφυές σε όλη σχεδόν τη χώρα. Έχει άριστα αποτελέσματα ως καταπραϋντικό του πεπτικού συστήματος, αλλά και ως κατάπλασμα για την ανακούφιση από πρηξίματα και ερεθισμούς του δέρματος και των ματιών προκαλεί αύξηση της παραγωγής γάλακτος στις μητέρες που θηλάζουν και διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος. Η κατάχρηση του όμως μπορεί να φέρει ζαλάδες και δυσκοιλιότητα. Στην Ελλάδα η εγχώρια παραγωγή καλύπτει τις ανάγκες των καταναλωτών, ενώ σημαντικό μέρος της -πάνω από 250 τόνοι το χρόνο- εξάγεται.
Το Κωνείο
![]()
Ο Σωκράτης πέθανε πίνοντας το κώνειο, που δεν ήταν τίποτα παρά ο χυμός από το ομώνυμο φυτό, το οποίο απαντά αυτοφύες σε όλη την Ελλάδα. Ο λαός το αποκαλεί μαγκούτα ή βρομόχορτο. Τα φύλλα του μοιάζουν με του μαιντανού και τα ζώα αποφεύγουν να το βόσκουν, ίσως γιατί τους μυρίζει πολύ άσχημο. Το Κωνείο το στικτό ( Conium maculatum) ζεί δύο μόνο χρόνια και ανθίζει τη δεύτερη χρονιά της ζωής του. Όλα τα μέρη του είναι εξαιρετικά δηλητηριώδη. Αν κάποιος τελικά δεν χάσει τη ζωή του από κατανάλωση κώνειου, τότε, το πιθανότερο, θα μείνει παράλυτος ή με μυική αδυναμία. Το κωνείο το γνωρίζαν καλά οι αρχαίοι έλληνες. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι φέρει το θάνατο χωρίς πόνους, ενώ ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε κυρίως ως αναλγητικό. Ο Διοσκουρίδης συνιστά το εκχύλισμα του βλαστού για την... ανατομική βελτίωση που θα υπέφερε σήμερα ένας αισθητικός χειρουργός στις γυναίκες με την προσθήκη σιλικόνης στο στήθος. Στη λαική ιατρική, με το εκχύλισμα του παρασκευάζονται αλοίφες για εξωτερική χρήση που έχουν παυσιπονη δράση σε περιπτώσεις καρκίνου, έρπητα, ψώρας και άλλων ασθενίων. Αριστερά διακρίνουμε το κώνειο στο δεύτερο χρόνο της ζωής του.
Αθάνατος
![]()
Πρόκειται για την κοινή ονομασία ενός πολύ γνωστού κακτόμορφου φυτού που χρησιμοποιείται για την κατασκευή φυσικών φραχτών. Το επιστημονικό του όνομα είναι Αγαύη η αμερικανική (Agave americana) και στην πραγματικότητα δεν ανήκει στην οικογένεια των κάκτων αφού είναι φυτό μονοκοτυ-λήδονο - οι κάκτοι είναι δικοτυλήδονα φυτά. Κατάγεται από το Μεξικό, αλλά έχει εγκλιματιστεί τόσο καλά στη χώρα μας που θεωρείται πλέον αυτοφυές. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον χαρακτηριστικό τού αθάνατου είναι ότι ανθίζει και καρποφορεί μόνο μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής του και, στη συνέχεια, καταστρέφεται είναι, δηλαδή, φυτό μονοκαρπικό. Οι ταξιανθίες του εμφανίζονται στην κορυφή ενός ισχυρότατου βλαστού που φτάνει σε ύψος τα 15 μέτρα. Ζει από 20 μέχρι κaι 100 χρόνια, ενώ, αν παρεμποδιστεί η άνθιση του, μπορεί να ζήσει πολύ περισσότερο. Από τις ίνες των φύλλων συγγενών ειδών του αθάνατου κατασκευάζονται σκοινιά, ενώ τα φύλλα ενός είδους του δίνουν ένα σακχαρούχο χυμό από τον οποίο παρασκευάζεται στο Μεξικό η «τεκίλα».
Στην περιοχή της Μεσογείου -αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα- υπάρχουν μόνο δύο είδη αυτοφυών φοινίκων: Στη δυτική, ο Chamaerops humilis γνωστός και ως νανοφοίνικας, και στην ανατολική ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii), που φύεται στην Κρήτη. Τρεις δεκαετίες πριν, ο καθηγητής Greuter τον αναγνώρισε ως νέο είδος και τον ονόμασε έτσι προς τιμήν του πατέρα της βοτανικής Θεόφραστου (372-287 π.Χ).Βεβαίως, ο φοίνικας στην Κρήτη, όπως φαίνεται από τις τοιχογραφίες της Κνωσού, ήταν γνωστός ήδη από τη μινωική εποχή. Μάλιστα, ο Θεόφραστος στο Περί Φυτών Ιστορίαι ελάχιστα τον περιγράφει με λεπτομέρειες και βεβαιώνει την παρουσία του εκεί.
Παλαιότερα οι βοτανικοί είχαν θεωρήσει ότι το φοινικόδασος του Βάι στη ΒΑ. Κρήτη, έκτασης περίπου 200 στρεμμάτων, ήταν το μοναδικό σημείο εξάπλωσης του είδους. Μέχρι που βρέθηκαν σημαντικές εμφανίσεις στην Πρέβελη, στην έξοδο του Κουρταλιώτη στο Λιβυκό Πέλαγος (Ν. Ρεθύμνου) και στο χωριό Αχεντριά (Ν. Ηρακλείου).
Η ανακάλυψη του δε από τον καθηγητή Racham, του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, στην Κάρπαθο και στη Χάλκη, καθώς και στη ΝΔ. Τουρκία, δείχνει μια ακόμη μεγαλύτερη εξάπλωση του «πρίγκιπα των φυτών» (Principes plantarum), όπως χαρακτηρίζει γενικά τους φοίνικες ο Λινναίος.
Ρίγανη
Αρωματικό και μελισσοτροφικό φυτό, η ρίγανη ή Origanum vulgaris , που χρησιμοποιείται και ως μυρωδικό στη μαγειρική, είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους και για τις φαρμακευτικές ιδιότητες της. Κατά το Μεσαίωνα είχε διαδοθεί ως πανάκεια. Σήμερα, στη λαϊκή ιατρική, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία πνευμονικών νοσημάτων (εισπνοές), για την ανακούφιση από τον πονόδοντο, αλλά και ως αντισηπτικό για τα τραύματα.
Το αιθέριο έλαιο της, το ριγανέλαιο, που συγκεντρώνεται σε πολυκύτταρες τρίχες κυρίως στην επιδερμίδα των φύλλων της (πάνω), περιέχει εκτός των άλλων θυμόλη και καρβακόλη. Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβάλλεται να επιλεγούν ποικιλίες ρίγανης που παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου, χρήσιμου στη φαρμακοβιομηχανία. Οι ποικιλίες αυτές θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν με σημαντικό οικονομικό όφελος.
Γιατρός της φυσης
Η φαρμακευτική δράση του φυτού Χαμομίλλα η περιτετμημένη {Chamomilla recutita), του γνωστού χαμομηλιού, είχε διαπιστωθεί ήδη από την αρχαιότητα. Το ταπεινό αυτό φυτό απαντά αυτοφυές σε όλη σχεδόν τη χώρα. Έχει άριστα αποτελέσματα ως καταπραϋντικό του πεπτικού συστήματος, αλλά και ως κατάπλασμα για την ανακούφιση από πρηξίματα και ερεθισμούς του δέρματος και των ματιών προκαλεί αύξηση της παραγωγής γάλακτος στις μητέρες που θηλάζουν και διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος. Η κατάχρηση του όμως μπορεί να φέρει ζαλάδες και δυσκοιλιότητα. Στην Ελλάδα η εγχώρια παραγωγή καλύπτει τις ανάγκες των καταναλωτών, ενώ σημαντικό μέρος της -πάνω από 250 τόνοι το χρόνο- εξάγεται.
Το Κωνείο
Ο Σωκράτης πέθανε πίνοντας το κώνειο, που δεν ήταν τίποτα παρά ο χυμός από το ομώνυμο φυτό, το οποίο απαντά αυτοφύες σε όλη την Ελλάδα. Ο λαός το αποκαλεί μαγκούτα ή βρομόχορτο. Τα φύλλα του μοιάζουν με του μαιντανού και τα ζώα αποφεύγουν να το βόσκουν, ίσως γιατί τους μυρίζει πολύ άσχημο. Το Κωνείο το στικτό ( Conium maculatum) ζεί δύο μόνο χρόνια και ανθίζει τη δεύτερη χρονιά της ζωής του. Όλα τα μέρη του είναι εξαιρετικά δηλητηριώδη. Αν κάποιος τελικά δεν χάσει τη ζωή του από κατανάλωση κώνειου, τότε, το πιθανότερο, θα μείνει παράλυτος ή με μυική αδυναμία. Το κωνείο το γνωρίζαν καλά οι αρχαίοι έλληνες. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι φέρει το θάνατο χωρίς πόνους, ενώ ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε κυρίως ως αναλγητικό. Ο Διοσκουρίδης συνιστά το εκχύλισμα του βλαστού για την... ανατομική βελτίωση που θα υπέφερε σήμερα ένας αισθητικός χειρουργός στις γυναίκες με την προσθήκη σιλικόνης στο στήθος. Στη λαική ιατρική, με το εκχύλισμα του παρασκευάζονται αλοίφες για εξωτερική χρήση που έχουν παυσιπονη δράση σε περιπτώσεις καρκίνου, έρπητα, ψώρας και άλλων ασθενίων. Αριστερά διακρίνουμε το κώνειο στο δεύτερο χρόνο της ζωής του.
Αθάνατος
Κατερινα Βλαχου
ΓΝΩΣΤΑ ΚΑΙ ΑΓΝΩΣΤΑ ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ...Μέρος Δεύτερο
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ