Φρόντισα μ' όλη μου τη δύναμη να ερευνήσω
και με σοφία να διακρίνω όλα όσα γίνονται στον κόσμο αυτό·
ασχολία δυσάρεστη που ο Θεός έδωσε στους ανθρώπους,
για να τους ταλαιπωρεί.
- Εκκλησιαστής 1:13
Ο φιλόσοφος Πύρρων βρισκόμενος μια μέρα πάνω σε πλοίο με θαλασσοταραχή, έδειχνε σε αυτούς που φαίνονταν οι πιο φοβισμένοι γύρω του, και τους εμψύχωνε με το παράδειγμα ενός γουρουνιού που ήταν εκεί, το οποίο δεν νοιαζόταν καθόλου για την καταιγίδα. "Τολμάμε να ισχυριστούμε ότι το πλεονέκτημα της λογικής, για το οποίο τόσο υπερηφανευόμαστε, και εξαιτίας του έχουμε ορίσει τους εαυτούς μας κυρίους και αυτοκράτορες των υπολοίπων δημιουργημάτων, μας έχει δοθεί, για να μας βασανίζει;¹"Σε τι ωφελεί η γνώση των πραγμάτων, αν χάνουμε την ησυχία και την ηρεμία μας, και που θα ήμασταν χωρίς αυτή, αν μας φέρνει σε χειρότερη κατάσταση από το γουρούνι του Πύρρωνα; Θα χρησιμοποιήσουμε την κατανόηση η οποία μας έχει δοθεί για το καλό μας, για την καταστροφή μας, πολεμώντας τα σχέδια της φύσης, και την συμπαντική τάξη των πραγμάτων, των οποίων ο σκοπός είναι να μας δείξουν ότι ο καθένας πρέπει να χρησιμοποιεί τα μέσα και τα εργαλεία που του δόθηκαν για την ευκολία του;
Το παραπάνω απόσπασμα του Μοντάνιου² θεωρώ ότι μας δείχνει ξεκάθαρα το δρόμο που πρέπει να ακολουθούμε στη ζωή μας. Ένα πράγμα είναι κάτω από τον έλεγχο μας: το τι κρίσεις σχηματίζουμε για τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Έλεγε ο Κικέρων: "η θλίψη δεν είναι προϊόν της φύσης, αλλά της γνώμης". Όποιος λοιπόν, ασχολείται μόνο με την κρίση του σε σχέση με τις εξωτερικές εντυπώσεις θα ζήσει μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή. Όποιος θέλει να κολυμπήσει αντίθετα στο ρεύμα της ζωής θα έχει μια δυσάρεστη και ταραχώδη ζωή. Αλλά, αν και είναι στη δύναμη μας να αφοσιωθούμε και να φροντίζουμεαυτό το ένα που μας έχει δοθεί , εμείς προτιμάμε να νοιαζόμαστε για πολλά πράγματα. Διαλέγουμε να δεθούμε με πολλά πράγματα τα οποία τελικά μας βαραίνουν και μας παρασύρουν προς τα κάτω.
Δύο είναι τα βασικότερα αμαρτήματα που μας βασανίζουν: η έλλειψη καρτερίας σε αυτά που πρέπει να αντέξουμε και η έλλειψη αυτοελέγχου, επαγρύπνησης αν προτιμάτε, στον εαυτό μας, σε αυτά που πρέπει να αποφεύγουμε. Ο Επίκτητος υποστήριζε ότι αν κάποιος παρατηρεί δύο μόνο λέξεις σε σχέση με τον αυτοέλεγχο του εαυτού του, θα είναι κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος αδύνατο να λαθεύει: αυτές οι δύο λέξεις είναι "ανέχου και απέχου".
Δύο είναι τα βασικότερα αμαρτήματα που μας βασανίζουν: η έλλειψη καρτερίας σε αυτά που πρέπει να αντέξουμε και η έλλειψη αυτοελέγχου, επαγρύπνησης αν προτιμάτε, στον εαυτό μας, σε αυτά που πρέπει να αποφεύγουμε. Ο Επίκτητος υποστήριζε ότι αν κάποιος παρατηρεί δύο μόνο λέξεις σε σχέση με τον αυτοέλεγχο του εαυτού του, θα είναι κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος αδύνατο να λαθεύει: αυτές οι δύο λέξεις είναι "ανέχου και απέχου".
Ξέρω ότι κάποιοι θα ισχυριστούν ότι η εγκράτεια και η υπομονή δεν αλλάζουν τις συνθήκες διαβίωσης ή τα "στραβά" του κόσμου. Δεν θα βιαστώ να συμφωνήσω ή να διαφωνήσω. Άποψη μου είναι ότι αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε - βλέπουμε (άρα και αντιμετωπίζουμε) τις συνθήκες διαβίωσης ή/και τα "στραβά" του κόσμου. Και ίσως τελικά, αν δεχτούμε ότι ο κόσμος όπως τον αντιλαμβανόμαστε δεν είναι τίποτα άλλο από την προβολή της σκέψης μας πάνω σε αυτόν, αυτή η αλλαγή να είναι η μοναδική πραγματοποιήσιμη και συνεπώς η μοναδική πραγματική.
Το ερώτημα που τίθεται σε όλους μας, μετά από τα παραπάνω, είναι να διαπιστώσουμε 'ιδίοις όμμασι' αν η αλλαγή στον τρόπο που βιώνουμε κάτι είναι ικανή από μόνη της να αλλάξει τον κόσμο.
Είναι και κάτι ακόμα το οποίο δύσκολα μπορούμε να δεχτούμε. Να είμαστε ευχαριστημένοι με αυτά που μας έχουν δοθεί. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ότι ακόμα και ένα πράγμα αν αισθανόμαστε ότι μας λείπει τότε θα βασανιζόμαστε. Δεν είναι άραγε σοφό να θέλαμε να αρκεστούμε στη μελέτη των δεδομένων;
Δείτε αν θέλετε και αυτό το ποίημα.
Το ερώτημα που τίθεται σε όλους μας, μετά από τα παραπάνω, είναι να διαπιστώσουμε 'ιδίοις όμμασι' αν η αλλαγή στον τρόπο που βιώνουμε κάτι είναι ικανή από μόνη της να αλλάξει τον κόσμο.
Είναι και κάτι ακόμα το οποίο δύσκολα μπορούμε να δεχτούμε. Να είμαστε ευχαριστημένοι με αυτά που μας έχουν δοθεί. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ότι ακόμα και ένα πράγμα αν αισθανόμαστε ότι μας λείπει τότε θα βασανιζόμαστε. Δεν είναι άραγε σοφό να θέλαμε να αρκεστούμε στη μελέτη των δεδομένων;
Δείτε αν θέλετε και αυτό το ποίημα.
¹ Σενέκας, Επιστολές στον Λουκίλιο ΙV, 19-20
² Μοντάνιος, Βιβλίο Ι, Κεφ. XIV "Για το ότι η γεύση που έχουμε για τα καλά και τα άσχημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την γνώμη-κρίση που έχουμε γι' αυτά.³"
³ Επίκτητος, Εγχειρίδιο παρ. 5
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ