«Παίρνεις αυτό που επιθυμείς και ποτέ δεν επιθυμείς αυτό που μπορείς να πάρεις». Διάνοια, σημαίνει το να παίρνουμε τα πράγματα όπως είναι και να κάνουμε συνδυασμούς που σκοπό έχουν να διευκολύνουν το χειρισμό τους. Η διάνοια ανήκει στην υπηρεσία της βιολογικής επιβίωσης. Η λογική, από το άλλο μέρος αποσκοπεί στην κατανόηση, επιδιώκει να ανακαλύψει τι βρίσκεται πίσω από την επιφάνεια, να αναγνωρίσει τον πυρήνα, την ουσία της πραγματικότητας που μας περιβάλλει.
Η λογική δε στερείται αποστολής. Αποστολή της όμως δεν είναι να παρατείνει τη φυσική και την ψυχική και πνευματική ύπαρξη. Πάντως συχνά στο άτομο και στην κοινωνική ζωή η λογική χρειάζεται για να προβλέπει (η πρόβλεψη εξαρτάται συχνά από την αναγνώριση των δυνάμεων που λειτουργούν κάτω από την επιφάνεια) και η πρόβλεψη είναι απαραίτητη πολλές φορές ακόμη και για τη φυσική επιβίωση. Η λογική απαιτεί μια συνάφεια και μια αίσθηση του ΕΙΝΑΙ. Αν είμαι μόνο παθητικός δέκτης εντυπώσεων, σκέψεων, γνωμών μπορώ να τις συγκρίνω, να τις χειριστώ, αλλά δεν μπορώ να διεισδύσω σ’ αυτές. Μόνο αν είμαι εγώ, αν δεν έχω χάσει την ατομικότητά μου μέσα στο Αυτό, μπορώ να σκέφτομαι, δηλ μπορώ να χρησιμοποιώ τη λογική μου.
Λογική είναι η ικανότητα του ανθρώπου να συλλαμβάνει τον κόσμο νοητικά, σε αντιδιαστολή με τη διάνοια, που είναι η ικανότητα του να χειρίζεται τον κόσμο με τη βοήθεια της νόησης. Η λογική είναι το όργανο του ανθρώπου για να φτάσει στην αλήθεια. Η διάνοια είναι το όργανο για να χειρίζεται τον κόσμο με περισσότερη επιτυχία. Η λογική είναι ουσιαστικά ανθρώπινο γνώρισμα, ενώ η διάνοια ανήκει στη ζωώδη (ανώτερη) πλευρά του ανθρώπου.Η λογική είναι μια ικανότητα αδιαίρετη που για ν’ αναπτύσσεται πρέπει να ασκείται. Με αυτό εννοώ ότι η ικανότητα για αντικειμενική κρίση αναφέρεται τόσο στη γνώση της φύσης όσο και στη γνώση του ανθρώπου, της κοινωνίας και του ατόμου που την ασκεί.
Αν κάποιος έχει αυταπάτες σχετικά μ’ έναν τομέα ζωής, η ικανότητά του λογικής είναι περιορισμένη ή ελλιπής και έτσι η χρήση της λογικής αναστέλλεται σε σχέση με όλους τους άλλους τομείς. Απ’ αυτή την άποψη η λογική μοιάζει με την αγάπη. Όπως ακριβώς η αγάπη είναι προσανατολισμός που αναφέρεται σε όλα τα αντικείμενα και είναι ασυμβίβαστη με τον περιορισμό σ’ ένα αντικείμενο, έτσι και η λογική είναι μια ανθρώπινη ικανότητα που πρέπει ν’ αγκαλιάζει το σύνολο του κόσμου με τον οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο άνθρωπος. Η λογική μπορεί ν’ αναπτυχθεί μόνο εάν ασχολείται με το σύνολο, μόνο εάν πραγματεύεται με παρατηρήσιμες και προσφερόμενες για χειρισμό οντότητες.
… η έννοια της ψυχικής υγείας εξαρτάται απ΄ την αντίληψή μας για τη φύση του ανθρώπου.
… μόνο η αίσθηση της ταυτότητας που στηρίζεται στην εμπειρία των δυνάμεων του ίδιου του ανθρώπου εξασφαλίζει ισχυρή θέση, ενώ όλες οι μορφές ταυτότητας που στηρίζονται στην ομάδα αφήνουν τον άνθρωπο εξαρτημένο και επομένως ανίσχυρο. Και, μόνο στο βαθμό που κατορθώνει να συλλάβει την πραγματικότητα μπορεί να κάνει αυτό τον κόσμο δικό του. Αν ζει σε αυταπάτες, ποτέ δε μεταβάλλει τις συνθήκες που δημιούργησαν αυτές τις αυταπάτες. Παρατηρώντας την ποιότητα της σκέψης στον αλλοτριωμένο άνθρωπο, είναι εκπληκτικό το ότι διαπιστώνουμε τόσο έχει αναπτυχθεί η διάνοιά του και πόσο έχει χειροτερέψει η λογική του.
Παίρνει τη πραγματικότητα σα δοσμένη. Θέλει να τη φάει, να την καταναλώσει, να την εγγίσει, να τη χειριστεί. Δεν ρωτά καθόλου τι βρίσκεται πίσω απ΄ αυτή, γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι και προς τα που πάνε. Δεν μπορείς να φας το νόημα, δεν μπορείς να καταναλώσεις την αίσθηση και σε ό,τι αφορά το μέλλον. Η διάνοιά μας μας κάνει ικανούς να κατασκευάζουμε όπλα που η λογική μας δεν είναι σε θέση να ελέγξει. …
Από την άλλη …υπάρχουν ανάμεσά μας άνθρωποι που διακρίνονται για τη λογική τους, που η σκέψη τους είναι τόσο ζωντανή,
…σκέφτονται όμως ξέχωρα από την γενική σκέψη του κοπαδιού και τους κοιτάμε καχύποπτα…
> απόσπασμα από το «η υγιής κοινωνία» του Εριχ Φρομ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ