Το 1981, ο Δρ. Ρότζερ Σπέρι κέρδισε το βραβείο Νόμπελ στην Ιατρική απαντώντας σ' αυτό το ερώτημα και ορίζοντας εκ νέου την έννοια του "εγώ". Οι έρευνές του πάνω στο διαχωρισμό των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου υποστηρίζουν ότι όλοι μας έχουμε δύο ξεχωριστούς εγκεφάλους, οι οποίοι κάποιες φορές διαφωνούν μεταξύ τους. Ο αντιπροσωπευτικός τύπος ασθενή με διχασμένο εγκέφαλο, είναι ένας άνθρωπος του οποίου οι γραμμές επικοινωνίας μεταξύ των δύο ημισφαιρίων έχουν αποκοπεί στα πλαίσια της αντιμετώπισης επιληψιών, όγκων ή άλλων ιατρικών καταστάσεων. Μετά την ανάρρωσή τους, ορισμένοι ασθενείς συμφώνησαν να εξεταστούν από τον Δρα Σπέρι για να δει τις επιπτώσεις της εγχείρησης στο μυαλό τους.
Στην περιγραφή αυτών των εξετάσεων θα παραλείψουμε κάποιες λεπτομέρειες χάριν απλότητας.
Φανταστείτε ένα πιάτο με φρούτα πάνω σ' ένα τραπέζι, με ένα μήλο, ένα πορτοκάλι, ένα ροδάκινο κι ένα αχλάδι. Δίπλα στο τραπέζι, με καλυμμένο το δεξί της μάτι, κάθεται μια ασθενής με διατμημένο μεσολόβιο, η Κάρολ. Η Κάρολ ξέρει τι υπάρχει στο πιάτο, το οποίο όμως είναι καλυμμένο μ' ένα ύφασμα που δεν την αφήνει να δει τα φρούτα. Πίσω από το πιάτο υπάρχει μια τηλεόραση.
Για να καταλάβετε τη συνέχεια, πρέπει να γνωρίζετε ότι το κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου ελέγχει την αντίθετη πλευρά του σώματος και λαμβάνει τα ερεθίσματα από το αντίθετο μάτι. Με καλυμμένο το δεξί μάτι, ο αριστερός εγκέφαλος της Κάρολ βρίσκεται στο σκοτάδι και δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει. Τότε, στην οθόνη εμφανίζονται οι λέξεις "Παρακαλώ, πάρτε το πορτοκάλι". Δε συμβαίνει τίποτα. Έχοντας το δεξί μάτι της καλυμμένο, η Κάρολ μπορεί να δει τις λέξεις αλλά δεν έχει ιδέα τι σημαίνουν, γιατί προφανώς ο εγκέφαλος δεν ξέρει να διαβάζει. Στη συνέχεια, στην οθόνη εμφανίζεται η εικόνα ενός χεριού που παίρνει ένα πορτοκάλι και αυτή τη φορά η Κάρολ καταλαβαίνει. Βάζει το χέρι της κάτω από το ύφασμα και ψαχουλεύοντας βγάζει το πορτοκάλι. Είναι φανερό ότι ο δεξιός εγκέφαλος ξέρει να διαβάζει, όχι γράμματα αλλά εικόνες.
Τώρα ο γιατρός καλύπτει το αριστερό μάτι της Κάρολ για να δει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ο αριστερός εγκέφαλος από μόνος του. Στην οθόνη εμφανίζεται η εικόνα ενός χεριού που παίρνει ένα αχλάδι. Δε συμβαίνει τίποτα, γιατί χρησιμοποιώντας μόνο το δεξί της μάτι, η Κάρολ δεν έχει ιδέα τι είναι αυτό που κοιτάζει ή τι πρέπει να κάνει. Ο αριστερός εγκέφαλος δεν μπορεί να διαβάσει την εικόνα, η οποία σβήνει και αντικαθίσταται από τη φράση "παρακαλώ, πάρτε το πορτοκάλι". Ο αριστερός εγκέφαλος που μπορεί να διαβάσει τις λέξεις με το δεξί μάτι, να καταλάβει και ν' ανταποκριθεί, στέλνει το ερέθισμα στο χέρι να ψάξει κάτω από την πετσέτα. Όμως δεν μπορεί να ξεχωρίσει το ένα φρούτο απ' το άλλο, άρα φαίνεται ότι ο αριστερός εγκέφαλος δεν μπορεί να καταλάβει σχήματα.
Τώρα ο γιατρός αφαιρεί την καλύπτρα από το μάτι της Κάρολ και δείχνοντάς της το πορτοκάλι τη ρωτά πώς λέγεται. Η Κάρολ δεν μπορεί να θυμηθεί. Το όνομα είναι στην άκρη της γλώσσας της αλλά δεν μπορεί να το πει. Ο δεξιός εγκέφαλος της αναγνωρίζει το σχήμα αλλά δεν ξέρει το όνομα. Αυτό θα μπορούσε να το κάνει ο αριστερός εγκέφαλος, αλλά δεν μπορεί γιατί η πληροφορία είναι στην άλλη πλευρά. Εφ' όσον οι γραμμές επικοινωνίας είναι κομμένες, οι πληροφορίες δεν μπορούν να συνδυαστούν - όπως κάνετε τώρα εσείς.
Ο αριστερός σας εγκέφαλος διαβάζει τις λέξεις αυτής της σελίδας και μεταδίδει το νόημά τους, σαν ένα τηλεφωνικό μήνυμα, στην άλλη πλευρά, όπου ο δεξιός εγκέφαλος το μετατρέπει στην εικόνα μιας γυναίκας με το μάτι καλυμμένο, που κάθεται σ' ένα τραπέζι παρακολουθώντας μια οθόνη και αγγίζοντας φρούτα.
Και τώρα το πιο εκπληκτικό μέρος τού πειράματος. Δείχνοντας ακόμα το πορτοκάλι, ο γιατρός ρωτάει την Κάρολ πού το βρήκε, αλλά εκείνη δεν έχει την παραμικρή ιδέα. Ο δεξιός της εγκέφαλος, που τη διέταξε να το πάρει, ξέρει από πού το πήρε αλλά δε μιλάει ούτε καταλαβαίνει λέξεις κι έτσι δεν μπορεί ν' απαντήσει. Ο αριστερός εγκέφαλος, που καταλαβαίνει αυτό που ζητάει ο γιατρός, είχε το αντίστοιχο μάτι του καλυμμένο όταν η Κάρολ έψαχνε το πορτοκάλι και αφού δεν είδε τι συμβαίνει δεν μπορεί ούτε αυτός να απαντήσει.
Φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με δυο ξεχωριστούς εγκεφάλους, ο καθένας με τον δικό του νου. Όταν η Κάρολ "ψάρεψε" το πορτοκάλι από το πιάτο, ο ένας από τους δύο ήταν απών. Δεν μπορούσε να δει κι έτσι δεν ήξερε τι έκανε ο άλλος.
Για να μην καταλαβαίνετε τι κάνετε, δεν είναι απαραίτητο να διαχωρίσετε τους εγκεφάλους σας ή να σκεπάσετε το ένα σας μάτι. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πολλές φορές σε συνηθισμένους ανθρώπους - ακόμα και σ' εσάς. Έχετε ποτέ απορροφηθεί τόσο πολύ από τη συζήτηση, το διάβασμα ή την τηλεόραση, που δεν καταλάβατε ότι φάγατε όλα τα πατατάκια, τα φιστίκια ή τα σοκολατάκια παρά μόνο όταν είχαν τελειώσει; Ακόμα και με άθικτες τις εγκεφαλικές συνδέσεις, οι δύο εγκέφαλοι μπορούν να αποσυνδεθούν και να λειτουργήσουν ξεχωριστά - όπως κάνουν όταν συναντάτε κάποιον που το πρόσωπο του είναι γνωστό αλλά το όνομά του σας διαφεύγει, ή και το αντίθετο: όταν συναντάτε κάποιον που ξέρετε ότι τον γνωρίζετε αλλά δεν μπορείτε να συνδέσετε το πρόσωπο. Στην πρώτη περίπτωση ο δεξιός εγκέφαλος θυμήθηκε και ο αριστερός όχι, ενώ στη δεύτερη το αντίστροφο.
Στο ενδιάμεσο και κάτω απ' αυτούς τους δύο εγκεφάλους υπάρχει ένας τρίτος, ο ρομβοειδής ή εσχατοπίσθιος εγκέφαλος. Γηραιότερος αλλά ταυτόχρονα και νεότερος από τους άλλους δυο, ο ρομβοειδής έχει επίσης τον δικό του νου. Από χρονολογικής απόψεως είναι ο γηραιότερος, ο πρώτος που σχηματίστηκε και ανέπτυξε τους άλλους δύο, όπως ένα μοσχάρι αναπτύσσει τα κέρατά του. Από λειτουργικής όμως απόψεως είναι ο νεότερος, γιατί ο νους του είναι αυτός ενός παιδιού - είναι ο εγκέφαλος που θέλει να κοιμηθεί παραπάνω τα πρωινά της Δευτέρας και τρώει σοκολατάκια στα κρυφά.
Με τη βοήθεια του δρος Σπέρι, αποσυναρμολογήσαμε τον βιοϋπολογιστή-εγκέφαλο και εξετάσαμε τα εξαρτήματά του. Αυτά τα εξαρτήματα, συνδεδεμένα μεταξύ τους, λειτουργούν μέσα στο κρανίο μας σαν μια μονάδα η οποία αποτελεί την τρισυπόστατη ύπαρξη που λέγεται "εγώ". Τώρα που τα ξανασυναρμολογήσαμε, ας δούμε πώς δουλεύουν.
Από ψυχολογικής απόψεως, ο καθένας μας είναι μια τριπλή προσωπικότητα - μια "πυρηνική" οικογένεια. Για παράδειγμα, μέσα σε κάθε άνδρα υπάρχει μια "εσωτερική" γυναίκα. Αυτό αποδεικνύεται και από τις εγχειρήσεις αλλαγής φύλου - μια τομή εδώ, μια πτύχωση εκεί, μερικές ορμόνες και ιδού: μια ολοζώντανη γυναίκα! Για τους ενήλικους άνδρες και γυναίκες, η θηλυκή προσωπικότητα είναι ο νους του δεξιού εγκεφάλου. Ζει σ' έναν κόσμο που αποτελείται από εικόνες και επικοινωνεί μέσα από τις κινήσεις τού προσώπου και του σώματος. Τα μηνύματα από τη Γαία, της μεταβιβάζονται ως όνειρα και οράματα. Επίσης χρησιμοποιεί οπτικές εικόνες για να προγραμματίσει προσωπικές εμπειρίες. Ο ανθρωπολόγος Τζούλιαν Τζέινς εκτιμά την ηλικία της σε τουλάχιστον τριάντα πέντε χιλιάδες χρόνια. Τα πράγματα με τα οποία αισθάνεται καλά είναι η φροντίδα για τη ζωή, η δημιουργία όμορφων πραγμάτων και οι σχέσεις αγάπης.
Και στα δύο φύλα, η αναλυτική προσωπικότητα που βάζει στόχους για να τους εκπληρώσει, ζει σ' έναν κόσμο από λέξεις. Ο Δρ. Τζέινς υπολογίζει την ηλικία της σε οχτώ χιλιάδες χρόνια. Πιο πριν, ο Δρ. Τζέινς υποστηρίζει ότι εμείς οι άνθρωποι δεν ξέραμε καν από λέξεις κι έτσι αυτή η πλευρά μας δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Χωρίς τις λέξεις, αυτή η πλευρά της προσωπικότητάς μας δεν μπορούσε να κατασκευάσει συστήματα πίστης που να εξηγούν πώς είναι, ή πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα. Οι λέξεις είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για να κάνει σκέψεις που προγραμματίζουν τις προσωπικές πραγματικότητες και μεταφέρουν τα μηνύματα της Γαίας ως νοήματα και φρέσκες ιδέες. Στο παιχνίδι της ζωής, παίζει για να κερδίσει - πράγμα που σημαίνει να έχει πάντα το δίκαιο και τον έλεγχο σε μια κατάσταση.
Οι ψυχολόγοι ονομάζουν αυτή την πλευρά της αντίληψης "το Εγώ" ή "τη Νόηση". Εμείς την ονομάζουμε "το Σκεπτόμενο". Πριν από κάπου τριακόσια χρόνια, ένα φιλόσοφος ονόματι Καρτέσιος πέρασε στην Ιστορία με τη φράση σκέφτομαι άρα υπάρχω. Οι άνθρωποι που πιστεύουν σ' αυτή τη ρήση έχουν την τάση να ταυτίζονται με τον σκεπτόμενο εαυτό τους και ν' αγνοούν τις άλλες δυο προσωπικότητες τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξεχνούν τα δύο τρίτα του είναι τους.
Κάποτε, πολύ παλιά, υπήρχε ένας Έλληνας που λεγόταν Νάρκισσος, ο οποίος ζούσε κάπου πέρα απ' το χρόνο κι ενεργούσε σαν θεός. Μια μέρα που πλησίασε σε μια λίμνη, είδε μέσα στα νερά της ένα πανέμορφο πρόσωπο. Χαμογέλασε και ο νέος φίλος του χαμογέλασε κι αυτός. Ο Νάρκισσος τον ερωτεύτηκε σφόδρα. Μέσα στο πάθος του πήγε ν' αγκαλιάσει το αντικείμενο του πόθου του, έπεσε μέσα στη λίμνη και πνίγηκε.
Η ιστορία αυτή είναι μια μεταφορά για κάτι που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι παθιάζονται τόσο πολύ με την εικόνα τους, που χάνονται μέσα της. Για να συμβεί αυτό δε χρειάζεται να πέσετε σε μια λίμνη - το ίδιο μπορεί να σας συμβεί και με το είδωλο σας στον καθρέφτη. Είτε το ερωτευτείτε είτε αποφασίσετε ότι το μισείτε, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο γιατί η αγάπη και το μίσος είναι οι δυο πλευρές τού ίδιου νομίσματος - του οποίου το αντίθετο είναι η αδιαφορία. Όταν ξέρετε ότι αυτό που κοιτάζετε δεν είναι ο πραγματικός σας εαυτός, έχετε λιγότερες πιθανότητες να βυθιστείτε μέσα του. Ποιος είναι λοιπόν αυτός που κοιτάζει;
Υπάρχει ένα μέρος τού εαυτού σας, ένα "εσωτερικό" παιδί που νιώθει ακριβώς όπως όταν ήσασταν δύο χρονών. Συνεχίζει ν' απαντά στο όνομά σας και κοιτάζει με έκπληξη μέσ' απ' τα μάτια σας το σώμα σας ν' αλλάζει και να μεγαλώνει. Αυτό το παιδί ζει στον ρομβοειδή εγκέφαλο σας και δε σχετίζεται με τ' όνομά σας ούτε με την εξωτερική σας εμφάνιση, γιατί έχει τη νοημοσύνη μιας αμοιβάδας. Μην ξεγελαστείτε όμως απ' αυτό. Είναι ο γηραιότερος και σοφότερος νους που έχετε - κατά μια έννοια είναι τόσο παλιός όσο και η ίδια η ζωή, κάπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια. Από μόνο του έχει όλες τις γνώσεις που είναι απαραίτητες για να κρατήσετε το σώμα σας σε καλή κατάσταση χωρίς να το σκέφτεστε.
Η αμοιβάδα είναι ένας μονοκύτταρος οργανισμός χωρίς εγκέφαλο - ούτε καν κεφάλι. Αν εξετάσουμε μια αμοιβάδα στο μικροσκόπιο, το μόνο που βλέπουμε είναι μια ελάχιστα ορατή μάζα που κινείται ρέοντας. Αν τη βάλουμε ανάμεσα σε μια σταγόνα οξέος και μια σταγόνα θρεπτικός ουσίας, δέκα φορές στις δέκα θ' απομακρυνθεί από το δηλητήριο και θα κατευθυνθεί προς την τροφή. Αυτό αποδεικνύει ότι, σε κάποιο επίπεδο, η αμοιβάδα μπορεί να ξεχωρίσει τη διαφορά ανάμεσα στην απόλαυση και τον πόνο, μπορεί να βρει το φαγητό, να το καταναλώσει και να το χωνέψει, να αποβάλλει ό,τι της είναι άχρηστο καθώς και να αναπαραχθεί. Όταν πλάσματα με απλό νου ή ακόμα και χωρίς εγκέφαλο παρουσιάζουν μια συνθέτη συμπεριφορά χωρίς να ξέρουν πώς ή γιατί κάνουν αυτό που κάνουν, λέμε ότι ενεργούν από ένστικτο. Αν είναι έτσι, τότε τα ένστικτα πρέπει να υπάρχουν πολύ καιρό πριν από τους εγκεφάλους.
Χωρίς να ξέρετε το πώς και το γιατί, όταν ήσασταν νεογέννητο, κλαίγατε όταν πεινούσατε, βυζαίνατε όταν σας θήλαζαν, κοιμόσασταν όταν χορταίνατε και κατουριόσασταν πάνω σας όταν νιώθατε την ανάγκη. Εβδομηνταπέντε τρισεκατομμύρια κύτταρα ενεργούσαν σαν ένα, ενορχηστρωμένα από το κύκλωμα του ρομβοειδούς εγκεφάλου, του οργανισμού που καθοδήγησε την ανάπτυξη του σώματος σας από το γονιμοποιημένο ωάριο ως το πλήρως σχηματισμένο έμβρυο και τα τρία στάδια της γέννησης, χωρίς να χρειαστεί να σκεφτείτε τίποτα. Αυτή η διάνοια μπορεί να σας καθοδηγήσει για όλη τη ζωή σας.
Μιλάμε για τη διάνοια που κάνει τα φυτά να αναπτύσσονται και να στρέφονται προς τον ήλιο, τη γνώση που κάνει την καρδιά σας να χτυπά είτε της δίνετε σημασία είτε όχι. Πιστεύουμε ότι αυτή η γνώση υπάρχει, ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο ή κάποια άλλη φυσική κατασκευή και ότι ο εγκέφαλος, σαν ένας δέκτης ραδιοφώνου, απλώς συντονίζεται σ' αυτήν. Ο αριστερός εγκέφαλος τη μετατρέπει σε σκέψεις, ο δεξιός σε εικόνες και το παιδί μέσα μας, ο νους του ρομβοειδούς τη μετατρέπει σε αισθήματα - εσωτερικές ορμές κι αισθήσεις πόνου και χαράς.
Τρία πνεύματα λοιπόν, το καθένα μ' έναν δικό του εγκέφαλο, ζουν μέσα στο ίδιο σώμα. Μερικές φορές διαφωνούν και το σώμα μετατρέπεται σε πεδίο μάχης, αν όμως κάνετε την ερώτηση που πρέπει, θα σας πουν γιατί γίνεται αυτή η μάχη και τι πρέπει να κάνετε για να τελειώσει.
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ