Η κατάθλιψη και η έλλειψη ευτυχίας είναι συναισθήματα που πονούν βαθιά. Ίσως να αναρωτιέστε πώς μπορείτε να γλυτώσετε από αυτό το συναίσθημα που σας έχει στερέψει από χαρά και σας αναστατώνει το μυαλό. Ίσως να έχετε διαπιστώσει ότι όσο πιο πολύ προσπαθείτε να το διώξετε και να το αρνηθείτε, τόσο αυτό επιμένει.
Και τότε, νομίζοντας πως έχετε αποτύχει μια ακόμη φορά να βρείτε τη χαρά, ίσως η θλίψη και η απογοήτευση να μεγαλώνουν. Σύμφωνα με τους συγγραφείς του βιβλίου «Στο συνειδητό δρόμο για να ξεπεράσετε την κατάθλιψη», ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι στα πολύ αρχικά στάδια της κατάθλιψης, όταν δηλαδή η διάθεση απλά αρχίζει να πέφτει, δεν είναι η ίδια η διάθεση που βλάπτει αλλά το πώς αντιδρούμε σε αυτή.
Συνήθως, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να κριτικάρουν τον εαυτό τους για την «αδυναμία» τους, πιέζουν τον εαυτό τους να ξεπεράσουν τη θλίψη κι όταν βλέπουν ότι δεν υπάρχει αποτέλεσμα, πέφτουν ακόμα πιο βαθιά.
Εάν βρίσκεστε σε παρόμοια κατάσταση, είναι πιθανό να κάνετε σκέψεις του τύπου:
«Τι συνέβη σήμερα κι αισθάνομαι έτσι; Γιατί εγώ να νιώθω έτσι ενώ οι άλλοι γύρω μου είναι μια χαρά;Κάτι τελικά δεν πάει καλά με μένα! Ίσως τελικά να αισθάνομαι έτσι για πάντα. Κι αν νιώθω έτσι συνέχεια, πώς θα είναι η ζωή μου;»
«Τι συνέβη σήμερα κι αισθάνομαι έτσι; Γιατί εγώ να νιώθω έτσι ενώ οι άλλοι γύρω μου είναι μια χαρά;Κάτι τελικά δεν πάει καλά με μένα! Ίσως τελικά να αισθάνομαι έτσι για πάντα. Κι αν νιώθω έτσι συνέχεια, πώς θα είναι η ζωή μου;»
Φυσικά, είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει το γεγονός ότι όταν η διάθεση πέφτει οι περισσότεροι από εμάς τείνουμε να κρίνουμε τον εαυτό μας σκληρά. Αυτό συμβαίνει με έναν τρόπο σχεδόν αυτόματο.Επειδή όμως η σκληρή αυτή αυτοκριτική είναι ουσιαστικά εμπόδιο στη θεραπεία, αυτό που μπορεί να αλλάξει είναι ο τρόπος που επεξεργαζόμαστε τη θλίψη. Η εναλλακτική αυτή τεχνική με την οποία μπορούμε να μάθουμε να χειριζόμαστε αρνητικά συναισθήματα είναι η συνειδητότητα.
Τι είναι λοιπόν η συνειδητότητα;
Ως συνειδητότητα ορίζεται η ήρεμη επίγνωση των σωματικών λειτουργιών, των συναισθημάτων και του περιεχομένου των σκέψεων. Ο όρος προέρχεται από την Ανατολή και συγκεκριμένα από τη Βουδιστική παράδοση για την οποία αποτελεί το μονοπάτι προς την απελευθέρωση και τη φώτιση. Η συνειδητότητα είναι ένα είδος ηθελημένης προσοχής που αφορά την παρούσα στιγμή και πραγματοποιείται χωρίς την άσκηση κριτικής στην εμπειρία που βιώνεται. Με άλλα λόγια, αντί να αναρωτιέται κανείς για την ορθότητα ή όχι των συναισθημάτων του, συνειδητά επιλέγει να τα βιώσει χωρίς να τα κρίνει. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι η απαλλαγή από την πίεση και την ένταση που νιώθει κάποιος όταν ασκεί κριτική στην εμπειρία του.
Πώς θα μπορούσατε να ενσωματώσετε τη συνειδητότητα στην καθημερινή ζωή;
1) Προσπαθήστε να βλέπετε τις σκέψεις σαν απλά μηνύματα που έρχονται και φεύγουν με τον ίδιο τρόπο που έρχονται και φεύγουν οι ήχοι, οι μυρωδιές, οι γεύσεις, αυτά που βλέπετε κι αυτά που αγγίζετε. Όταν έρχονται σκέψεις όπως «δεν με νοιάζεται κανείς» ή «δε θα ξεφύγω ποτέ από τη θλίψη», δεν χρειάζεται να τις εκλαμβάνετε σαν πραγματικότητες. Όταν τις βλέπετε σαν πραγματικότητες, τότε καταλήγετε να παλεύετε μαζί τους. Όταν τις δείτε απλά σα σκέψεις που θα περάσουν και τις αποδεχτείτε, τότε κάποια στιγμή θα καταλάβετε πώς εμφανίζονται. Αλλά στο εν τω μεταξύ δε χρειάζεται να τις βλέπετε σαν εχθρούς που πρέπει να νικήσετε. Αντίθετα, δείτε τον εαυτό σας με κατανόηση και συμπονετικότητα.
2) Απενεργοποιήστε τον αυτόματο πιλότο. Λίγοι άνθρωποι κατανοούν πόσο αυτόματα μπορεί να ενεργούμε στην καθημερινότητά μας. Έχετε ποτέ βγεί από το σπίτι για να συνειδητοποιήσετε στις σκάλες ότι δεν θυμάστε εάν κλείσατε το σίδερο; Επιστρέφοντας συνειδητοποιείτε ότι το είχατε κλείσει. Ο αυτοματισμός προεκτείνεται σχεδόν στα πάντα, στη δουλειά, στο φαγητό κα φυσικά στις σκέψεις. Για να εξασκήσετε την συνειδητότητα, κλείστε τον αυτόματο πιλότο. Αρχίστε από το φαγητό. Όταν τρώτε, παρατηρήστε την όψη του φαγητού, τη μυρωδιά του, τη γεύση, την υφή, την αίσθηση της μάσησης και της κατάποσης. Ακόμα και το πιο απλό φαγητό μπορεί να μεταμορφωθεί σε εξαιρετικό γεύμα όταν το γευτείτε συνειδητά. Η συνειδητότητα αυτού του τύπου μπορεί να σας βοηθήσει να απολαύσετε την παρούσα στιγμή και να σας ξετυλίξει πτυχές της ζωής που προηγουμένως δεν είχατε προσέξει.
3) Η ευτυχία είναι τώρα. Η σημερινή ζωή επιτάσσει να υπάρχουν στόχοι στη ζωή κάθε ανθρώπου οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν. Επικεντρώνοντας όμως την προσοχή σας στο κενό που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που είστε και σε αυτό που θα έπρεπε ή θέλετε να είστε, χάνετε την παρούσα στιγμή. Επικεντρώνοντας την προσοχή σας στη σκέψη ότι θα έπρεπε να είστε χαρούμενοι , η θλίψη που βιώνετε μεγαλώνει γιατί βλέπετε πόσο μεγάλο είναι το κενό ανάμεσα στις δύο καταστάσεις. Αποδεχτείτε αυτό που συμβαίνει, όπως είναι, χωρίς κριτική.
4) Εξασκήστε την συνειδητότητα της αναπνοής κάθε πρωί που ξυπνάτε. Δηλαδή, πριν σηκωθείτε από το κρεββάτι το πρωί αναπνεύστε βαθιά για 5 λεπτά έχοντας την προσοχή σας στραμμένη στις αισθήσεις της αναπνοής.
5) Κατά τη διάρκεια της μέρας, στρέψτε την προσοχή σας στο σώμα σας καθώς περπατάτε ή στέκεστε. Παρατηρήστε τη στάση του σώματος σας. παρατηρήστε την αίσθηση που έχουν τα πόδια σας καθώς ακουμπούν το πάτωμα. Νιώστε τον άνεμο στο πρόσωπό σας, τα χέρια σας και τα πόδια σας καθώς περπατάτε. Βιάζεστε; Ακόμα κι αν βιάζεστε, κάντε το συνειδητά. Ακούστε τι λέτε στον εαυτό σας.
Η θεραπεία της κατάθλιψης με βάση τη συνειδητότητα έχει πλέον καθιερωθεί ως μορφή ψυχοθεραπευτικής τεχνικής, ειδικά στο εξωτερικό και είναι γνωστή ως MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy). Η αποτελεσματικότητα της έχει ελεγθεί από κλινικές μελέτες κι έχει βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική για την πρόληψη υποτροπής στην κατάθλιψη. Οι προτάσεις που προαναφέρθηκαν είναι μόνο ενδεικτικές. Η εξάσκηση της συνειδητότητας ως θεραπευτική τεχνική περιλαμβάνει ένα μεγάλο σύνολο ασκήσεων που μάλιστα ακολουθούνται με συγκεκριμένη σειρά.
Η γαλήνη μπορεί να υπάρξει μόνο στην παρούσα στιγμή. Είναι αστείο να πούμε «Περίμενε μέχρι να τελειώσω αυτό, τότε θα μπορώ να ζώ με γαλήνη. Τι είναι το «αυτό»;ένα δίπλωμα, μια δουλειά, ένα σπίτι, το ξεπλήρωμα του χρέους; Εάν σκέφτεστε έτσι, η γαλήνη δεν θα έρθει ποτέ. Πάντα θα υπάρχει κάτι άλλο που θα προκύπτει και θα θέλετε να αποκτήσετε. Εάν δεν είστε γαλήνιοι αυτή τη στιγμή, δε θα είστε ποτέ. Εάν πραγματικά θέλετε να είστε γαλήνιοι, πρέπει να νιώσετε τη γαλήνη τώρα. Αλλιώς θα ζείτε πάντα με την ελπίδα της γαλήνης «κάποια μέρα»
Thich Nhat Hanh ( Μοναχός Ζεν, συγγραφέας)
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ