Το πρόβλημα και η αντιμετώπιση της σεξουαλικής εξάρτησης
![]()
«Καθόμουν στον καναπέ του σπιτιού μου και δεν είχα τη δύναμη να το βγάλω από το μυαλό μου. Τα λεφτά και τις πιστωτικές τα είχα δώσει στη γυναίκα μου, στα πλαίσια της προσπάθειας απεξάρτησής μου.. Το είχα πραγματικά ανάγκη. Η πρόσβασή μου στο ίντερνετ και στο πορνό είναι περιορισμένη με ειδικό πρόγραμμα.. Δεν μπορούσα να το ελέγξω. Εκείνη κοιμόταν μέσα και εγώ πήρα κρυφά κάποια ευρώ που είχα κρατήσει και βγήκα προς τα γνώριμα μέρη».
Αυτό το απόσπασμα αποτελεί μέρος της εξομολόγησης ενός άνδρα 40 ετών, με διαταραχή σεξουαλικής εξάρτησης κατά τη διάρκεια της θεραπείας του.
Όταν ένα άτομο αδυνατεί να ελέγξει την παρόρμησή του για συνεχή αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης και το σεξ γίνεται έμμονη ιδέα και σημείο αναφοράς της ζωής του, τότε αποτελεί ένα είδος εξάρτησης. Μια εξάρτηση που δεν φαίνεται να έχει μεγάλες αποκλίσεις από άλλου τύπου εξαρτητικές συμπεριφορές όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά ή ο τζόγος. Μάλιστα, συχνά συνυπάρχει με αυτές.
Το σεξ, για τα άτομα που είναι εθισμένα σε αυτό, γίνεται ο σημαντικότερος αμυντικός μηχανισμός ώστε να αγχολυθούν ή να αντιμετωπίσουν έντονα ψυχοπιεστικά γεγονότα στη ζωή τους. Η ανακάλυψη της δυνατότητας «προσωρινής απόδρασης» από τα καθημερινά προβλήματα την οποία προσφέρει το σεξ, έχει για τα άτομα αυτά την ίδια δράση που έχει το ποτό για τους αλκοολικούς.
Η σεξουαλική εξάρτηση έχει και νευρολογικό υπόβαθρο, δεδομένο ότι η συμπεριφορά της αναζήτησης της σεξουαλικής εμπλοκής ενισχύεται θετικά από χημικές ουσίες (ενδορφίνες και ντοπαμίνη) οι οποίες εκλύονται κατά τη σεξουαλική επαφή και προσδίδουν στο άτομο ένα έντονο αίσθημα ικανοποίησης και ευφορίας.
Ο σεξουαλικά εξαρτημένος αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι της ημέρας του είτε κάνοντας σεξ, είτε πιο συχνά, στην αναζήτηση συμπεριφορών που σχετίζονται με τις σεξουαλικές του φαντασιώσεις. Οι εξαρτημένες συμπεριφορές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: αυνανισμό, πορνογραφία, χρήση ίντερνετ, τηλεφωνικό σεξ, συστηματικό ανώνυμο και περιστασιακό σεξ, κυρίως σε οίκους ανοχής και πληθώρα παράλληλων σεξουαλικών σχέσεων. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του σεξουαλικά εθισμένου ατόμου είναι η εμμονή του να συμμετέχει σε συχνές σεξουαλικές επαφές, έχοντας ταυτόχρονα εξαιρετική αδυναμία στην προσπάθεια χαλιναγώγησης ή καθυστέρησης αυτής του της επιθυμίας. Η σεξουαλική του επιθυμία δεν σταματάει και δεν ηρεμεί ποτέ, είναι ακόρεστη και την βιώνει ως εξαιρετικά δυσάρεστη.
Οι σεξουαλικές του δραστηριότητες δεν αποτελούν ευχάριστες ερωτικές περιπέτειες. Η συμπεριφορική και φαντασιωσική αναζήτηση του σεξ γίνεται ένας σκοπός ζωής, σημαντικότερος από την οικογένεια και την επαγγελματική καταξίωση μειώνοντας τη λειτουργικότητά του, όντας παγιδευμένο σε αυτό το ατέρμονο κυνήγι της ηδονής, ανίκανο να κορεστεί από αυτό.
Είναι άτομα που δεν απολαμβάνουν το σεξ, είναι άτομα που είναι εθισμένα στο σεξ. Οι σεξουαλικές τους περιπτύξεις δεν είναι ευχάριστες, απλά είναι πολλές και κάθε φορά τους αφήνουν με το αίσθημα του ανικανοποίητου. «Ποτέ δεν είναι αρκετό» και οι συνέπειες που υφίστανται μπορεί να είναι ιδιαίτερα αρνητικές. Πολύ συχνά η διαταραχή αυτή οδηγεί στην οικονομική εξαθλίωση από τις σπατάλες σε ερωτικές ταινίες, ερωτικά βοηθήματα, κοινές γυναίκες κλπ. Άλλες φορές οδηγεί σε διαζύγιο και άλλες σε Σ.Μ.Ν., όπως Aids και ηπατίτιδα.
Μερικά από τα συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν ότι κάποιος έχει διαταραχή σεξουαλικού εθισμού είναι:
1. Επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να αντισταθεί στην παρόρμησή του για κάποιου είδους εμπλοκή σε σεξουαλική συμπεριφορά.
2. Αδυναμία να σταματήσει ή να ελέγξει τη σεξουαλική του δραστηριότητα.
3. Υπερβολική ενασχόληση με δραστηριότητες που έχουν κεντρικό θέμα το σεξ.
4. Νοητική εμμονή με τη σεξουαλική πράξη.
5. Έντονο άγχος, νευρικότητα ή/και επιθετικότητα όταν δεν ικανοποιείται η ανάγκη τους για σεξουαλική ενασχόληση.
Η πιο κοινή σεξουαλική εξάρτηση είναι ο καταναγκαστικός αυνανισμός. Αποτελεί συνήθως την αρχή της σεξουαλικής εξάρτησης και παραμένει παρούσα σαν σεξουαλική συμπεριφορά ακόμα και αν το άτομο έχει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Όταν η συμπεριφορά του αυνανισμού συνδυάζεται με συστηματική παρακολούθηση και συλλογή πορνογραφικών ταινιών τότε η εξαρτητική της δυναμική, γίνεται ακόμα πιο ισχυρή για το άτομο και πιο δύσκολη στην θεραπευτική της πρόγνωση.
Πολλά από τα άτομα αυτά, είναι πιθανό να κάνουν ελάχιστες φορές σεξ με τη σύζυγο ή τη μόνιμη σύντροφό τους, προτιμώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχουν στον φαντασιωσικό σεξουαλικό τους κόσμο. Συναισθήματα μοναξιάς, απελπισίας και θυμού, περιγράφουν τις συντρόφους τους και πολύ συχνά οδηγούνται στη διάλυση του γάμου ή της σχέσης τους.
Αξίζει να δοθεί προσοχή, γιατί είναι πολύ εύκολο σε αυτό το σημείο να παρερμηνεύσουμε το σεξουαλικά εξαρτημένο άτομο με αυτό που έχει υψηλή σεξουαλική επιθυμία (libido). Η βασική και ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι το άτομο με υψηλή επιθυμία είναι ικανοποιημένο με τη σεξουαλική του ζωή και μπορεί και είναι ικανό να λαμβάνει ευχαρίστηση και ηδονή από τη σεξουαλική συνεύρεση με τη σύντροφό του. Επίσης τα άτομα τα οποία έχουν υψηλή σεξουαλική επιθυμία, κάνουν σεξ με μεγάλη συχνότητα αλλά όταν για κάποιο λόγο αυτό δεν είναι εφικτό, μπορούν να το δεχτούν χωρίς συναισθηματικές επιπτώσεις και εντάσεις, όπως συμβαίνει με τους σεξουαλικά εξαρτημένους.
Η θεραπεία των σεξουαλικά εξαρτημένων ατόμων όχι μόνο είναι εφικτή αλλά κρίνεται και εξαιρετικά αναγκαία, δεδομένου των καταστροφικών για το άτομο συνεπειών που εκλύει η συμπεριφορά αυτή. Είναι μια θεραπευτική παρέμβαση που είναι δύσκολη στην αρχή και απαιτεί πολύ χρόνο και προσπάθεια ώστε το άτομο να επαναφέρει την συναισθηματική, σεξουαλική, οικονομική και συζυγική ισορροπία στη ζωή του.
Κουρούσιας Κυριάκος, σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Sex therapist
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ
«Καθόμουν στον καναπέ του σπιτιού μου και δεν είχα τη δύναμη να το βγάλω από το μυαλό μου. Τα λεφτά και τις πιστωτικές τα είχα δώσει στη γυναίκα μου, στα πλαίσια της προσπάθειας απεξάρτησής μου.. Το είχα πραγματικά ανάγκη. Η πρόσβασή μου στο ίντερνετ και στο πορνό είναι περιορισμένη με ειδικό πρόγραμμα.. Δεν μπορούσα να το ελέγξω. Εκείνη κοιμόταν μέσα και εγώ πήρα κρυφά κάποια ευρώ που είχα κρατήσει και βγήκα προς τα γνώριμα μέρη».
Αυτό το απόσπασμα αποτελεί μέρος της εξομολόγησης ενός άνδρα 40 ετών, με διαταραχή σεξουαλικής εξάρτησης κατά τη διάρκεια της θεραπείας του.
Όταν ένα άτομο αδυνατεί να ελέγξει την παρόρμησή του για συνεχή αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης και το σεξ γίνεται έμμονη ιδέα και σημείο αναφοράς της ζωής του, τότε αποτελεί ένα είδος εξάρτησης. Μια εξάρτηση που δεν φαίνεται να έχει μεγάλες αποκλίσεις από άλλου τύπου εξαρτητικές συμπεριφορές όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά ή ο τζόγος. Μάλιστα, συχνά συνυπάρχει με αυτές.
Το σεξ, για τα άτομα που είναι εθισμένα σε αυτό, γίνεται ο σημαντικότερος αμυντικός μηχανισμός ώστε να αγχολυθούν ή να αντιμετωπίσουν έντονα ψυχοπιεστικά γεγονότα στη ζωή τους. Η ανακάλυψη της δυνατότητας «προσωρινής απόδρασης» από τα καθημερινά προβλήματα την οποία προσφέρει το σεξ, έχει για τα άτομα αυτά την ίδια δράση που έχει το ποτό για τους αλκοολικούς.
Η σεξουαλική εξάρτηση έχει και νευρολογικό υπόβαθρο, δεδομένο ότι η συμπεριφορά της αναζήτησης της σεξουαλικής εμπλοκής ενισχύεται θετικά από χημικές ουσίες (ενδορφίνες και ντοπαμίνη) οι οποίες εκλύονται κατά τη σεξουαλική επαφή και προσδίδουν στο άτομο ένα έντονο αίσθημα ικανοποίησης και ευφορίας.
Ο σεξουαλικά εξαρτημένος αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι της ημέρας του είτε κάνοντας σεξ, είτε πιο συχνά, στην αναζήτηση συμπεριφορών που σχετίζονται με τις σεξουαλικές του φαντασιώσεις. Οι εξαρτημένες συμπεριφορές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: αυνανισμό, πορνογραφία, χρήση ίντερνετ, τηλεφωνικό σεξ, συστηματικό ανώνυμο και περιστασιακό σεξ, κυρίως σε οίκους ανοχής και πληθώρα παράλληλων σεξουαλικών σχέσεων. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του σεξουαλικά εθισμένου ατόμου είναι η εμμονή του να συμμετέχει σε συχνές σεξουαλικές επαφές, έχοντας ταυτόχρονα εξαιρετική αδυναμία στην προσπάθεια χαλιναγώγησης ή καθυστέρησης αυτής του της επιθυμίας. Η σεξουαλική του επιθυμία δεν σταματάει και δεν ηρεμεί ποτέ, είναι ακόρεστη και την βιώνει ως εξαιρετικά δυσάρεστη.
Οι σεξουαλικές του δραστηριότητες δεν αποτελούν ευχάριστες ερωτικές περιπέτειες. Η συμπεριφορική και φαντασιωσική αναζήτηση του σεξ γίνεται ένας σκοπός ζωής, σημαντικότερος από την οικογένεια και την επαγγελματική καταξίωση μειώνοντας τη λειτουργικότητά του, όντας παγιδευμένο σε αυτό το ατέρμονο κυνήγι της ηδονής, ανίκανο να κορεστεί από αυτό.
Είναι άτομα που δεν απολαμβάνουν το σεξ, είναι άτομα που είναι εθισμένα στο σεξ. Οι σεξουαλικές τους περιπτύξεις δεν είναι ευχάριστες, απλά είναι πολλές και κάθε φορά τους αφήνουν με το αίσθημα του ανικανοποίητου. «Ποτέ δεν είναι αρκετό» και οι συνέπειες που υφίστανται μπορεί να είναι ιδιαίτερα αρνητικές. Πολύ συχνά η διαταραχή αυτή οδηγεί στην οικονομική εξαθλίωση από τις σπατάλες σε ερωτικές ταινίες, ερωτικά βοηθήματα, κοινές γυναίκες κλπ. Άλλες φορές οδηγεί σε διαζύγιο και άλλες σε Σ.Μ.Ν., όπως Aids και ηπατίτιδα.
Μερικά από τα συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν ότι κάποιος έχει διαταραχή σεξουαλικού εθισμού είναι:
1. Επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να αντισταθεί στην παρόρμησή του για κάποιου είδους εμπλοκή σε σεξουαλική συμπεριφορά.
2. Αδυναμία να σταματήσει ή να ελέγξει τη σεξουαλική του δραστηριότητα.
3. Υπερβολική ενασχόληση με δραστηριότητες που έχουν κεντρικό θέμα το σεξ.
4. Νοητική εμμονή με τη σεξουαλική πράξη.
5. Έντονο άγχος, νευρικότητα ή/και επιθετικότητα όταν δεν ικανοποιείται η ανάγκη τους για σεξουαλική ενασχόληση.
Η πιο κοινή σεξουαλική εξάρτηση είναι ο καταναγκαστικός αυνανισμός. Αποτελεί συνήθως την αρχή της σεξουαλικής εξάρτησης και παραμένει παρούσα σαν σεξουαλική συμπεριφορά ακόμα και αν το άτομο έχει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Όταν η συμπεριφορά του αυνανισμού συνδυάζεται με συστηματική παρακολούθηση και συλλογή πορνογραφικών ταινιών τότε η εξαρτητική της δυναμική, γίνεται ακόμα πιο ισχυρή για το άτομο και πιο δύσκολη στην θεραπευτική της πρόγνωση.
Πολλά από τα άτομα αυτά, είναι πιθανό να κάνουν ελάχιστες φορές σεξ με τη σύζυγο ή τη μόνιμη σύντροφό τους, προτιμώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχουν στον φαντασιωσικό σεξουαλικό τους κόσμο. Συναισθήματα μοναξιάς, απελπισίας και θυμού, περιγράφουν τις συντρόφους τους και πολύ συχνά οδηγούνται στη διάλυση του γάμου ή της σχέσης τους.
Αξίζει να δοθεί προσοχή, γιατί είναι πολύ εύκολο σε αυτό το σημείο να παρερμηνεύσουμε το σεξουαλικά εξαρτημένο άτομο με αυτό που έχει υψηλή σεξουαλική επιθυμία (libido). Η βασική και ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι το άτομο με υψηλή επιθυμία είναι ικανοποιημένο με τη σεξουαλική του ζωή και μπορεί και είναι ικανό να λαμβάνει ευχαρίστηση και ηδονή από τη σεξουαλική συνεύρεση με τη σύντροφό του. Επίσης τα άτομα τα οποία έχουν υψηλή σεξουαλική επιθυμία, κάνουν σεξ με μεγάλη συχνότητα αλλά όταν για κάποιο λόγο αυτό δεν είναι εφικτό, μπορούν να το δεχτούν χωρίς συναισθηματικές επιπτώσεις και εντάσεις, όπως συμβαίνει με τους σεξουαλικά εξαρτημένους.
Η θεραπεία των σεξουαλικά εξαρτημένων ατόμων όχι μόνο είναι εφικτή αλλά κρίνεται και εξαιρετικά αναγκαία, δεδομένου των καταστροφικών για το άτομο συνεπειών που εκλύει η συμπεριφορά αυτή. Είναι μια θεραπευτική παρέμβαση που είναι δύσκολη στην αρχή και απαιτεί πολύ χρόνο και προσπάθεια ώστε το άτομο να επαναφέρει την συναισθηματική, σεξουαλική, οικονομική και συζυγική ισορροπία στη ζωή του.
Κουρούσιας Κυριάκος, σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Sex therapist
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ