Η ''σιωπηλή'' πρόκληση
Άρθρο της ψυχολόγου Ο. Μουλάκη, περιοδικό Popular Medicine
Υπάρχουν συναισθήματα που θέλουμε ν’ αποφύγουμε και τις καταστάσεις που μας τα προκάλεσαν. «Δεν θέλω να θυμάμαι..», λέμε, «τη στιγμή που ένοιωσα…». Αν συμπληρώνατε εσείς αυτή τη φράση τι θα λέγατε; Τι σας έρχετε στο νου; Μήπως δεν θέλετε να σκεφτείτε κάτι τέτοιο; Στο βάθος της ύπαρξης μας, οι περισσότεροι άνθρωποι κρύβουμε ή κυριολεκτικά θάβουμε αυτά που μας πονάνε όταν τ’αγγίζουμε. Με άλλα λόγια «τ’ απωθούμε». Συχνά δεν ξέρουμε και τι άλλο καλύτερο να κάνουμε. Ή δεν μπορούμε, να κάνουμε κάτι άλλο.
Αν θέλετε ν’ αλλάξετε σελίδα, μείνετε, εσας αφορά το άρθρο ακόμα πιο άμεσα, εδώ και τώρα. Αυτό κάνουμε όταν α πωθούμε τα συναισθήματά μας. Προσπαθούμε να γυρίσουμε τη σελίδα και ν’ αφήσουμε πίσω τη δυσάρεστη. Εδώ όμως είναι η πλάνη. Όλες οι σελίδες, αυτή που βρισκόμαστε τώρα όπως και η προηγούμενη, είτε είναι μια σελίδα πίσω, είτε πολλές, είναι μέρη του ίδιου βιβλίου, της ίδιας ιστορίας, της προσωπικής μας, κι έτσι είναι κομμάτια του εαυτού μας. Τα κομμάτια μας που απωθούμε δεν χάνονται, αλλά επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας καθοριστικά, συχνά πολύ ουσιαστικότερα απ’ όσο συνειδητοποιούμε, με τρόπους έμμεσους. Θυμηθείτε τη αργοπορεία σας σε κάποιες δουλειές ή ραντεβού, πότε ξεχάσατε κάτι σημαντικό που θέλατε όμως οπωσδήποτε να θυμηθείτε, ένα ξέσπασμα θυμού που βγήκατε εκτός εαυτού ίσως σε ακατάλληλο πρόσωπο ή με τρόπο που ξεπερνούσε τις πραγματικές αιτίες, κάτι που σας ράγισε την καρδιά αλλά δεν καταλαβαίνατε γιατί τόσο πολύ. .. Τα συναισθήαματα που κουκουλώνουμε είναι εκεί κι ας μην τους δίνουμε σημασία και η σταγόνα φτάνει κάποια στιγμή για να ξεχειλίσει το εσωτερικό μας ποτήρι. Είναι η στιγμή που καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα μας αλλά δεν μπορούμε να βρούμε τι ακριβώς μας φταίει. Συνήθως μας φταίνε οι άλλοι ή η πραγματικότητα που ζούμε.
Ποια συναισθήματα απωθούμε;
Για τον καθένα από μας είναι ένα διαφορετικό συναίσθημα ή ένα σύμπλεγμα συναισθημάτων πιο σημαντικό, πιο βαρύ που θέλουμε να κρύψουμε από τους άλλους, αν όχι και από τον εαυτό μας. Αποτυχίες, απογοητεύσεις, τραυματικές εμπειρίες και συμπεριφορές των άλλων προς εμας, ντροπή, ενοχή, θλίψη, φόβους, σημαντικές απώλειες στη ζωή μας… Η λίστα είναι μεγάλη. Δεν έχει σημασία αν τα θεωρούμε σοβαρά ή τα κρίνουμε ως γελοία, ασήμαντα, ή ότι αφορούν στα παλιά. Τα συναισθήματα αυτά είναι καθοριστικά για τη δική μας ύπαρξη, άρα εξαιρετικά σημαντικά για μας. Καμία βαθμολογία δεν μπορεί να δείξει τη σημασία που έχουν μέσα μας, στον ψυχοσυναισθηματικό μας κόσμο. Αντίστροφα, αν ήταν πραγματικά ασήμαντα δεν θα τ’απωθούσαμε, δεν θα μας εξυπηρετούσε σε κάτι αυτό.
Γιατί απωθούμε συναισθήματα;
Κάποια είναι εξαιρετικά επώδυνα και νοιώθουμε ότι δεν τ’ αντέχουμε. Γεγονότα ή καταστάσεις στη ζωή μας που μας τραυμάτισαν ή εξακολουθούν να μας τραυματίζουν, μας κάνουν να νοιώθουμε ντροπή, ενοχή, μας είναι ανυπόφορα. Προσπαθούμε λοιπόν, να τα κρύψουμε κι από εμάς τους ίδιους για ν’ αποφύγουμε τον βαθύ ψυχικό πόνο που φέρνουν. Όλοι θέλουμε να έχουμε μια καλή εικόνα για τον εαυτό μας, ωστόσο μπορεί ορισμένα βιώματά μας να μην ταιριάζουν με την εικόνα αυτή. Ή να μην μπορούμε εμείς να βρούμε μια ικανοποιητική εξήγηση γι’ αυτά, δηλ. γιατί μου συνέβει ή έκανα εγώ κάτι. Συχνά, σκεφτόμαστε ότι αν μοιραστούμε τις βαθύτερες μας σκέψεις και τις ανησυχίες μας –αυτές που μας κάνουν να νοιώθουμε ουσιαστικά πιο ευάλωτοι-, δεν θα βρούμε ανταπόκριση. Οι άλλοι δεν θα μας καταλάβουν πραγματικά, μπορεί να μας κοροϊδέψουν, να τα θεωρήσουν ανοησίες ή ασήμαντα. Μπορεί να προσπαθήσουν να μας δώσουν κάποιες λύσεις που ταιριάζουν σε εκείνους αλλά όχι και σε μας. Φοβόμαστε ότι δεν θα μας ακούσουν ουσιαστικά, δεν θα καταφέρουν να καταλάβουν την σημασία τους για μας, ίσως ότι δεν θα μας συναιστανθούν ή δεν θα καταλάβουν τις βαθύτερες ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Τα βαθύτερα συναισθήματα μας φοβόμαστε ότι μπορεί να πληγώσουν τους άλλους και να φέρουν ρήξεις ή συγκρούσεις στις σχέσεις μας μαζί τους. Συμβαίνει συχνά να μην έχουμε ούτε εμείς οι ίδιοι τα κατ άλληλα λόγια και τους τρόπους για να εκφράσουμε τον βαθύτερο εαυτό μας. Έτσι προτιμούμε καταπίνουμε τα συναισθήματά μας, ελπίζοντας να τα εξαφανίσουμε (κι ορισμένες φορές το καταφέρνουμε σε συνειδητό επίπεδο). Μόνο που δεν αφομοιώνονται από τον οργανισμό μας . Μας κάθονται σαν βάρος στο στομάχι που χωρίς να το συνειδητοποιούμε το κουβαλάμε συνεχώς.
Πως ξεσπάει ένας άντρας;
Οι άντρες συνειδητοποιούν συνήθως λιγότερο από τις γυναίκες τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Προτιμούν -έτσι είναι μεγαλωμένοι οι περισσότεροι- να αποφεύγουν ότι φοβούνται ότι θα τους κάνει να νοιώθουν ή να φαίνονται πιο ευάλωτοι, δηλ. τα πιο συναισθηματικά τους κομμάτια. Τ’ απωθημένα συναισθήματα των αντρών εκφράζονται έμμεσα, με τρόπους που χαρακτηρίζονται «δυναμικοί» ή πιο «αντρικοί». Ξεσπάσματα θυμού και προσπάθειες επιβολής στους άλλους, οξυθυμία ή κλείσιμο στον εαυτό (πίσω από μια τηλεόραση, με αποφυγή συζητήσης κάποιων θεμάτων, εργασιομανία, αλκοόλ και ουσίες). Με τις συνέπειες τους μετά στο σώμα: καρδιακά νοσήματα, εμφράγματα…
Οι γυναίκες..
Παρόλο που μπορεί να συναισθάνονται συγκριτικά περισσότερο τα συναισθήματά τους, σε σχέση με τους άντρες, συχνά τα κρατάνε παγιδευμένα μέσα τους, ανέκφραστα να ταλαιπωρούν τις ίδιες, ασυνείδητα (π.χ. με πόνους στο σώμα), ή με μεταπτώσεις στη διάθεση, μελαγχολία κ.ά
Κρύβουμε τ' ''αρνητικά'' συναισθήματα
Ακόμα βαθύτερο πονό νοιώθουμε όταν τα συναισθήματα που γενιούνται σε μια σχέση, ιδίως αυτά που θεωρούνται αρνητικά, αποσιωπούνται ή απωθούνται με την ελπίδα να εξαφανιστούν. Φαινομενικά, η σχέση «σώζεται», ενώ ουσιαστικά από κάτω λοιμνάζει ή ξεραίνεται μένοντας απότιστη συναισθηματικά. Ένας κλειστός συναισθηματικά σύντροφος συχνά τονίζει το κλείσιμο και στον άλλο σύντροφο μπαίνοντας έτσι οι δυο τους σ’ έναν φαύλο κύκλο, που όσο περισσότερο καιρό κρατάει τόσο δυσκολότερα λύνεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητα αθεράπευτος.
Ορισμένες φορές είναι δύσκολο να έρθουμε αντιμέτωποι με τ’ απ ωθημένα συναισθήματά μας. Πονάνε. Ωστόσο αγνοούμε το βαθύτερο καθημερινό πόνο που μας προκαλούν, κινώντας πολλές φορές τα νήματα της ζωής μας (χωρίς να το συνειδητοποιούμε) και επηρεάζοντας την ύπαρξη μας , την ψυχική μας υγεια και την ευεξία μας, από το παρασκήνιο. Χρειάζεται θέληση και θάρρος, για να ξεκινήσουμε έναν ειλικρινή διάλογο με τον εαυτό μας για τα συναισθήματά μας. Συνηθίζουμε να θεωρούμε τ’αρνητικά συναισθήματα απαράδεκτα, μη επιτρεπτά. Ένας τέτοιος διάλογος μπορεί να μας κάνει να νοιώσουμε άσχημα για τον εαυτό μας ή με τον εαυτό μας. Θα έχουμε κάνει όμως την πρώτη γενναία κίνηση. Μετά χρειάζεται να βρούμε τους τρόπους να τα εξωτερικεύσουμε αποτελεσματικά και να δώσουμε νέες λύσεις στα προβλήματα που προκαλούσαν. Μερικές φορές γινόμαστε αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα με έναν τρόπο «παιδικό»: ελπίζουμε πως ότι δεν βλέπουμε θαπάψει να υπάρχει, θα εξαφανιστεί από μόνο του. Η πραγματικότητα είναι όμως αντίστροφη, τα πράγματα αλλάζουν όταν αλλάζουμε εμείς από μέσα μας! Όσο διατηρούμε κουκουλωμένα τα βαθύτερα συναισθήματα μας, τόσο περισσότερο μοιάζουμε με τον άνθρωπο που προσπαθεί να περπατήσει ενώ το ένα του πόδι το σέρνει, είναι τραυματισμένο, πονάει. Προσπαθεί να μην του δίνει σημασία κι όλο αναρωτιέται τι φταίει και δεν μπορεί να προχωρήσει… Απλά, χρειάζεται να θεραπεύσει και το άλλο του πόδι. Ομολογουμένως, μια τέτοια θεραπεία μπορεί να είναι δύσκολο να την κάνουμε ολομόναχοι. Μπορεί να χρειαζόμαστε κάποιον συνοδοιπόρο. Κάποιον που να μπορεί να μας ακούσει ειλικρινά, να σταθεί δίπλα μας στα εμπόδια της διαδρομής, να μας υποστηρίξει στην αποκάλυψη των κουκουλωμένων κομματιών μας και στη δημιουργία νέων οριζόντων στη ζωή μας. Η ψυχοθεραπεία μ’ έναν ειδικευμένο θεραπευτή, μπορεί να μας προσφέρει την αλλαγή στην μεγάλη πρόκληση της ύπαρξης μας, να ζούμε μια ζωή με πληρότητα και συναισθηματική αρμονία. Το μόνο που απαιτεί είναι θέληση.
Μερικές χρήσιμες προτάσεις...
- Παρατηρήστε συμπεριφορές σας που δεν τις θέλετε ή δεν σας ικανοποιούν. Προσπαθήστε να καταλάβετε τι συναίσθημα ή συναισθήματα υπάρχουν από πίσω. Πότε θυμάστε να γεννήθηκαν μέσα σας; Με τι συνδέονται (σχέσεις, καταστάσεις). Πως τ’ αντιμετωπίσατε;
- Περάσετε κάποιο χρόνο μόνοι σας σε τακτικά διαστήματα. Ένας περίπατος κοντά στη φύση είναι ιδανικό περιβάλλον. Προσπαθήστε να ξεκινήσετε έναν ειλικρινή με τον εαυτό σας σχετικά με τα συναισθήματα σας και τις καταστάσεις της ζωής σας σήμερα.
- Κρατήστε ημερολόγιο. Προσπαθήστε να δείτε πως σχετίζονται συναισθήματα με τις συνθήκες στη ζωή σας σήμερα. Παρατηρείστε ιδιαίτερα τα επαναλαμβανόμενα συναισθήματα ή καταστάσεις.
- Διερευνήστε τι σχέση καταστάσεων-συναισθημάτων-αντιμετώπισης των καταστάσεων (θα σας βοηθήσουν όλα τα παραπάνω). Αν είσασταν καλύτερο φίλος του εαυτού σας, τι θα σας συμβουλεύατε να αλλάξετε ή να διαχειριστείτε διαφορετικά;
- Μην περιμένε να φτάσουν τα πράγματα στο απροχώρητο, μέσα σας, στις σχέσεις σας με τους άλλους στις καταστάσεις στη ζωή σας. Αναζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού (όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα). Η ψυχοθεραπεία δεν είναι ντροπή. Αντίθετα, μπορεί να μας κάνει να ντρεπόμαστε λιγότερο για τον εαυτό μας και να μας προσφέρει συναισθηματική βοήθεια.
- Σκεφτείτε ότι ένα από τα δυσκολότερα πράγμα είναι να δούμε στον εαυτό μας τα κρυφά μας σημεία. Η πορεία μπορεί να είναι απαιτητική αλλά είναι σίγουρα προκλητική και αξίζει τον κόπο. Τα οφέλη της είναι για όλη μας τη υπόλοιπη ζωή, που μπορεί να είναι πολύ πιο ανάλαφρη απ’ το βάρος των απωθημένων και πραγματικά πληρέστερη.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ