ΑΠΟ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΣΕ ΕΓΚΕΦΑΛΟ
ΈΝΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΚΑΤΕΔΕΙΞΕ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ ΦΑΙΝΟΤΑΝ ΑΝΕΦΙΚΤΟ.
Δηλαδή, τη μεταφορά ενέργειας επακριβώς και εκούσια από εγκέφαλο σε εγκέφαλο. Το πείραμα έγινε με τη βοήθεια ενός ειδικού «πλέγματος» που διευκόλυνε την επικοινωνία μεταξύ των εγκεφάλων δυο ποντικών (εικόνα). Πράγματι αποδείχθηκε, όπως φαίνεται στο σχήμα (εικόνα), ότι το ένα ποντίκι μεταβίβαζε τη σκέψη του κατά βούληση στο άλλο χωρίς σωματοαισθητική επαφή, κυριολεκτικά μόνο σε ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Ένα γεγονός που ανοίγει την «αυλαία» για νέες ελπιδοφόρες έρευνες στον τομέα αυτό.
O EΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
ΣΤΙΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΈΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΈΡΧΟΝΤΑΙ ΌΛΟ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ.
Μια έρευνα που έγινε στο Στάνφορντ της Αμερικής, χρησιμοποιώντας τη μαγνητική τομογραφία, κατέδειξε τις ικανότητες του εκάστου εγκεφάλου στη δυνατότητα μάθησης διαφόρων τεχνικών. Π.χ. στην ευκολία μάθησης των μαθηματικών. Δηλαδή, η προσεκτική έρευνα του εγκεφάλου μπορεί να εντοπίσει και τα διάφορα χαρίσματα ή ταλέντα του καθενός. Σε ότι αφορά την περίπτωση των μαθηματικών, βρέθηκε ότι άτομα που έχουν πλούσια νεύρωση (ιππόκαμπο) έχουν πολύ μεγαλύτερη ευκολία στο να λύνουν ή να μαθαίνουν διάφορες μαθηματικές εξισώσεις. Δηλαδή, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου ανώδυνα και αναίμακτα, ελέγχοντας τους εγκεφαλικούς σχηματισμούς, μπορούμε να εντοπίσουμε και τα ενδεχόμενα ταλέντου του ατόμου.
ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΈΡΕΥΝΕΣ, ΠΟΛΥ ΕΝΤΑΤΙΚΕΣ, ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 2010, ΈΔΕΙΞΑΝ ΌΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ «ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ» ΜΕΤΑΞΥ ΌΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ.
Οι δυο αυτές λειτουργίες αλληλοεπηρεάζονται με την επικοινωνία ειδικών νευρών, με χημειοηλεκτρικά ερεθίσματα, τα οποία καταλήγουν να έχουν τη μορφή αιχμηρών ηλεκτρικών δυναμικών που «προσβάλλουν» κάθε κύτταρο που συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία. Δηλαδή, την ώρα που βλέπει κάποιος κάτι, θυμάται και κάτι και αντίστροφα. Η επικοινωνία αυτή είναι συνεχής, καθόλη τη διάρκεια της ζωής. Μπορεί επίσης να είναι συνεχής και κατά τον ύπνο. Δεν έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες σε αυτό το σημείο. Πάντως, τα συμπεράσματα οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση και μάλιστα με τις σύγχρονες μεθόδους καταγραφής εγκεφαλικής δραστηριότητας που υπάρχουν, σε μεγάλο ποσοστό επαληθεύονται. Έτσι λοιπόν εξηγείται και η κατάσταση που παρουσιάζουν διάφοροι ασθενείς με διαταραχές της μνήμης, όπως π.χ. στις περιπτώσεις του Alzheimer, που δεν μπορούν να καταλάβουν αυτά που βλέπουν ή δεν μπορούν να συντονίσουν τη μνήμη με όσα βλέπουν ή να βελτιώσουν τη μνήμη με αυτά που βιώνουν οπτικά. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι αυτό που ονομάζαμε μέχρι τώρα πλαστικότητα του εγκεφάλου να είναι στην ουσία μια διαδικασία αλληλοεπικοινωνίας τμημάτων με βασικά στοιχεία τις ηλεκτροχημικές διαταραχές μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Όσο περισσότερο «μαζεύουμε» πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα, τόσο πιο κοντά ερχόμαστε και σε βιολογικές «αλήθειες», που μπορούν να γίνουν χρήσιμες για θεραπευτικούς σκοπούς διαφόρων εγκεφαλικών παθήσεων.
ΠΕΡΑΣΑΝ ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΗ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΕΟΣ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ «ΜΥΣΤΗΡΙΑ» ΤΗΣ.
Είναι τρομερά δύσκολα το να καταλάβει κανείς πως δρα ο εγκέφαλος και ιδιαίτερα, όταν δεν υπάρχουν τα επαρκή διαγνωστικά μέσα. Βέβαια, λέγοντας το αυτό σήμερα είναι σαν μια «βλασφημία», διότι σε σύγκριση με αυτά που είχαμε πριν πέντε χρόνια, κυριολεκτικά οι σημερινές διαγνωστικές δυνατότητες είναι πάρα πολύ υψηλού επιπέδου. Αναμενόμενα λοιπόν με την εξέλιξη των διαγνωστικών και τεχνικών δυνατοτήτων ήρθαν στο φως καινούργιες έρευνες, με αποτελέσματα να ανοίγουν πραγματικά το δρόμο για μια πιο στελεχωμένη έρευνα του εγκεφάλου και πολύ περισσότερο για μια εξήγηση των νοσηρών καταστάσεων που κατά καιρούς παρατηρούνται. Έτσι λοιπόν το εγκεφαλογράφημα, που μόλις στη δεκαετία του πενήντα άρχισε να χρησιμοποιείται για ορισμένους διαγνωστικούς ρόλους, έχει εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο σήμερα με τη βοήθεια της καταγραφής μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, που μπορεί να δώσει λύσεις, που μέχρι τώρα ήταν αδύνατον και διανοητικά να τις πλησιάσουμε.
Μια από αυτές τις λύσεις είναι ότι πλέον στα εγκεφαλογραφήματα είναι δυνατή η καταγραφή και η μελέτη συχνοτήτων της εγκεφαλικής δραστηριότητας που μέχρι τώρα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι υπήρχαν, αλλά δεν ήταν δυνατόν να τις καταγράψει και πολύ περισσότερο να τις μελετήσει. Έτσι λοιπόν βρέθηκε ότι υπάρχουν σε υψηλό επίπεδο συχνοτήτων κύματα, τα οποία έχουν πολύ ουσιαστικούς ρόλους για την εγκεφαλική δραστηριότητα. Π.χ. τα γ-κύματα, τα οποία είναι σε μια συχνότητα μεταξύ 30-80 Hertz, μπορούν να εμφανιστούν ακόμη και στον ύπνο και έχουν σαν ρόλο την επικοινωνία απομακρυσμένων περιοχών του εγκεφάλου σε πολύ γρήγορη και έντονη δράση. Αυτό βοηθάει και την κατανόηση νοσηρών καταστάσεων που μέχρι τώρα μας ήταν δύσκολο να τις καταλάβουμε.
ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΟ ΆΤΟΜΟ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Π.Χ. ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΙ Ή ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΕΤΑΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΓΗΣΕΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΤΟΥ ΈΝΑ ΤΕΤΟΙΟ «ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ» ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΤΟΥ ΣΕ ΈΝΑ ΣΗΜΕΙΟ.
Η συγκέντρωση αυτής της προσοχής αποτελεί ακριβώς μια διαδικασία που συγκεκριμένα κύτταρα του εγκεφάλου, με ορισμένη συχνότητα, μετά από ένα έντονο ερεθισμό εκπέμπουν υψηλόμορφα ή και αιχμηρά ηλεκτρικά δυναμικά προς τα κύτταρα εκείνα, τα οποία συνιστούν τη διέγερση της προσοχής. Αυτά τα κύτταρα είναι της λεγόμενης περιοχής των γ-κυττάρων και είναι σε πολύ υψηλές συχνότητες και μπορούν να διατρέχουν με σχετικά μεγάλες ταχύτητες από το ένα σημείο του εγκεφάλου στο άλλο. Δηλαδή, από τα κύτταρα που δέχονται τον ήχο στα κύτταρα που δέχονται το άλλο. Έτσι λοιπόν, έχουμε μια ταυτόχρονη ακουστική συγκέντρωση της προσοχής σε δυο διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, στον ίδιο συγκεκριμένο χρόνο, άρα και ταυτόχρονη αντίληψη διαφορετικών ακουστικών ερεθισμάτων. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι ο εγκέφαλος με συγκεκριμένα κύτταρα μπορεί να συντονίζει συγκεκριμένες καταστάσεις, προκείμενου να αρχίσει την «παραγωγή» της ίδιας αντίληψης που τον βοηθάει να κατανοήσει πολύ πιο απλά και εμπεριστατωμένα διάφορες καταστάσεις σαν μια ολοκληρωμένη υπόθεση.
Δηλαδή, υπάρχουν εκεί πέρα ειδικά διαμορφωμένα κύτταρα στο χώρο, εντός του νευρικού κυττάρου, που δέχονται αιχμηρά ηλεκτρικά κύματα, διαφόρου εντάσεως και ταχύτητας από διάφορες θέσεις του εγκεφάλου, τα «επεξεργάζονται» και τα στέλνουν προς άλλη κατεύθυνση, έτσι ώστε να δημιουργείται ολόκληρο το νευρωνικό κύκλωμα. Πήραν την ονομασία κύτταρα «καλάθια», διότι ακριβώς είναι μια ομάδα κυττάρων με ένα συντονιστικό ρόλο, σε ότι αφορά την εγκεφαλική δραστηριότητα με στόχο κυρίως να έχουν το συγχρονισμό όλων αυτών των εγκεφαλικών λειτουργιών, έτσι όπως πρέπει απαραίτητα να διεξαχθούν˙ πέρα από το συγχρονιστικό συντονισμό, κυρίως στο φλοιό του εγκεφάλου, την παραγωγή ειδικών συχνοτήτων, των λεγόμενων συχνοτήτων γ, οι οποίες είναι μεταξύ 30-80 Hertz και ακριβώς πρωτοστατών στο συγχρονισμό των νευρικών κυττάρων. Όποτε έχουμε διαταραχή αυτών των γ-συχνοτήτων, τότε έχουμε την ανάπτυξη πολλών νευροψυχικών διαταραχών. Μια από αυτές γνωρίζουμε ιδιαίτερα και συγκεκριμένα είναι αυτή της σχιζοφρένειας.
Η ΜΟΝΙΜΗ ΜΝΗΜΗ Ή ΜΝΗΜΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, Η ΟΠΟΙΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ. Στα κύτταρα «καλάθια» που συγχρονίζουν τη μνήμη εκείνη, που ιδιαίτερα παράγουν, είναι ένας συγχρονισμός των αιχμηρών δυναμικών που παράγουν οι νευρώνες και συγκεντρώνονται μέσα σε αυτά. Τα δυναμικά αυτά δράσης μαζεύονται στα κύτταρα «καλάθια», ανάλογα με τη συχνότητα που εκφορτίζονται οι νευρώνες, καθώς επίσης και με το ύψος του δυναμικού που έχουν, και δυναμώνουν τις συνάψεις τους σε μεγάλο βαθμό, έτσι που να αποκτά το όλο σύστημα εκεί μια μεγάλη χωρητικότητα μνήμης. Πρόκειται, δηλαδή, για μια νευροχημική διαδικασία σε ένα ιδιαίτερο μέρος του εγκεφάλου, όπου εκ προοιμίου οποιαδήποτε αντίδραση για οποιαδήποτε εγκεφαλική λειτουργία «ξέρει» προς τα εκεί αυτά τα δυναμικά, προκειμένου να «μαζευτούν» και να επεξεργαστούν με αυτόν τον τρόπο. Τελευταία οι ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα αυτό, μιλούν για έναν όρο που αποδίδεται στα αγγλικά σαν spike timing-dependent plasticity (STDP) και αφορά ακριβώς τη λειτουργική διαδικασία που παράγονται αυτά τα σήματα και η καταχώρηση τους στα κύτταρα «καλάθια». Πρόκειται για διαδικασίες που είναι εξαιρετικά σύντομες και μέχρι τώρα ήταν πάρα πολύ δύσκολο να μετρηθούν, ενώ τελευταία με τις καινούργιες ερευνητικές και κυρίως μηχανικές δυνατότητες είναι δυνατή η καταγραφή της και μελέτη της.
Πρόκειται για την επιτακτική ανάγκη να ερευνήσουν τις εσωτερικές δραστηριότητες των εγκεφαλικών κυττάρων. Βέβαια, οι σύγχρονες τεχνολογικές διαδικασίες και ιδιαίτερα αυτή της μαγνητικής τομογραφίας των ποζιτρονίων και μικροηλεκτροεγκεφαλογραφίας προσφέρονται για αυτό το θέμα, αλλά έχουν και αυτές τις δυσκολίες τους. Π.χ. με τη μαγνητική τομογραφία ποζιτρονίων μπορούμε να παρατηρήσουμε τις διαδικασίες κατά δεκάδες και όχι κατά μονάδες. Έχουν όμως βρεθεί το τελευταίο καιρό και κάποια μικροηλεκτρόδια, τα οποία σε επίπεδο νευροφυσιολογίας μπορούν να απεικονίσουν τη δραστηριότητα του μονήρους νευρικού κυττάρου.
ΑΠΟ ΤΟ 1948 ΠΟΥ ΕΠΙΣΗΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ, ΕΡΕΥΝΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΕΓΚΕΦΑΛΟΓΡΑΦΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΤΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΚΑΘΙΕΩΡΩΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ. Έτσι λοιπόν είχαμε για την εγκεφαλική δραστηριότητα γνωστές ως τώρα την α-δραστηριότητα με 7-11 Hertz, δηλαδή μια συχνότητα της λεγόμενης επαγρύπνησης, 13-22 Hertz τα λεγόμενα β-κύματα της εγρήγορσης και με 5-7 Hertz τα κύματα της επιβράδυνσης, τα λεγόμενα θ και τα «βαριά» δ-κύματα που είναι για υποκωματικές ή κωματικές καταστάσεις. Όλοι οι νευρολόγοι της γης επικοινωνούν ακόμη και σήμερα, όταν θέλουν να προδώσουν μια εικόνα της εγκεφαλικής δραστηριότητα με βάση αυτούς τους κώδικες κυμάτων και αναζητούν κατανομή. Πέρα από αυτό όμως, ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια ότι ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί και άλλες «δικές» του συχνότητες, πολύ πιο γρήγορες, μερικές φορές και πιο αργές, προκειμένου να εκτελέσει συγκεκριμένες λειτουργίες. Μια από αυτές τις συχνότητες είναι αυτή των γ-κυμάτων, δηλαδή οι συχνότητες που είναι σε μια περιοχή μεταξύ 30-80 Hertz και η ιδιομορφία της είναι ότι μπορούν να μεταδώσουν αφάνταστα γρήγορα έναν ερεθισμό ή μια καταγραφή μιας περιοχής του εγκεφάλου στην άλλη. Η μελέτη του συγχρονισμού των συχνοτήτων γ μας δίνει τη δυνατότητα, σε ότι αφορά αντίληψη και συνείδηση να καταλάβουμε πράγματα που μέχρι τώρα ήταν σε ένα «σκοτεινό» πεδίο.
TO ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ TILT ΕΙΝΑΙ ΈΝΑ ΟΠΤΙΚΟ ΤΡΙΚ, ΔΗΛΑΔΗ ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΙ «ΞΕΓΕΛΑΣΜΑΤΟΣ» ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΥΘΕΙΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ.
Οι γραμμές είναι τοποθετημένες κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο παρατηρητής να νομίζει ότι υπάρχουν διαφορές εκεί που δεν υφίστανται. Ακριβώς επειδή η τοποθέτηση τους στο χαρτί ή στο χώρο είναι τέτοια, μπορεί να ξεγελαστεί ο παρατηρητής και να νομίσει ότι έχουμε μια άνιση κατανομή. Το φαινόμενο Tilt είναι γνωστό στην ψυχιατρική, διότι καταδεικνύει αυτό που λέμε οπτικές παραισθήσεις, εκεί όπου γίνονται οι παρατηρήσεις αυτού του είδους. Σε αυτές τις περιπτώσεις εντάσσεται επίσης και η έρευνα στη σχιζοφρένεια. Όπως ακριβώς με την ίδια σειρά που γίνεται η παρανόηση στο θέμα Tilt, έχουμε και την ψευδαίσθηση ότι βλέπουμε κάτι που δεν υπάρχει. Δηλαδή, πρόκειται για τη βάση των οπτικών παραισθήσεων στη σχιζοφρένεια.
- DR D. KOUNTOURIS
- ΑΘΉΝΑ, ΑΤΤΙΚΉ, GREECE
- Ο Δ. Κουντούρης τελείωσε το Πανεπιστήμιο (Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης) το 1975. Έκανε την ειδικότητά του στη Νευρολογική Πανεπιστημιακή Κλινική του Ruhr στη Γερμανία. Πήρε την ειδικότητα της Ψυχιατρικής από το ίδιο πανεπιστήμιο. Επιπλέον, εκεί έκανε και την διατριβή του, ενώ προτάθη για την υφηγεσία. Εκλέχθη επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, καθώς επίσης επισκέπτης καθηγητής στη Βοστώνη, στην Ulm, και στη Ferrara. Από το 1988 ιδιωτεύει στην Ελλάδα. Είναι μέλος πολλών αμερικάνικων και ευρωπαϊκών εταιρειών. Έχει δημοσιεύσει πλήθος βιβλίων, ιατρικών δοκιμίων, δημοσιογραφικών άρθρων και πορισμάτων για διάφορες ασθένειες. Τέλος, έχει συμμετάσχει σε πολλά παγκόσμια και διεθνή επιστημονικά συνέδρια ως παρουσιαστής.
- ΠΗΓΗ
- ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ