Η λέξη Μέδουσα σημαίνει «κυρίαρχη θηλυκή φρόνηση». Στα Σανσκριτικά η ίδια λέξη αποδίδεται ως Μεντχά, στα Ελληνικά Μήτις, και στα Αιγυπτιακά Μετ ήΜάατ. Τούτη η θεότητα ήρθε στην Ελλάδα πιθανώς από τη Λιβύη, όπου λατρευόταν από τις Αμαζόνες ως Θεά-Ερπετό. Ως Μέδουσα (Μήτις) ήταν η καταστροφική όψη της μεγάλης τριπλής Θεάς που επίσης αποκαλείται, Νιθ, Ανάθ, Αθήνη ή Αθήνα στη Β. Αφρική και Αθάνα περίπου το 1400. π.Χ. στη μινωική Κρήτη.
Τι είναι αυτό το όνομα και τι αντιπροσωπεύει, όταν μέσα από τα βάθη των αιώνων φέρνει ανατριχίλα και ταραχή; Εκείνο το φοβερό κεφάλι όπου ωσάν μαλλιά τα φίδια σφύριζαν και τα μάτια πέτρωναν οτιδήποτε κοίταζαν; Ποια είναι αυτή η τόσο αρχέγονη δύναμη, που η ίδια η θεά Αθηνά φέρει ως τρόπαιο στο θώρακά της και πάνω στην ασπίδα της; Ποια είναι αυτή που μέσα της έχει ως καρπό τον θεϊκό Πήγασο και τον γίγαντα Χρυσάορα με το χρυσό σπαθί; Όσον αφορά στον Ζαν Ρισπέν, η Αθηνά και η Γοργώ φιλονίκησαν για το βραβείο της ομορφιάς. Κατά την Ann Shearer πιθανώς η Μέδουσα, πανέμορφη, πριγκήπισσα με υπέροχους ξανθούς βόστρυχους, κυνηγημένη από τον Ποσειδώνα, ενέδωσε στις ορέξεις του μέσα στο ναό της Αθηνάς. Η Αθηνά τότε μεταμόρφωσε τη Μέδουσα σε τέρας με φίδια αντί για μαλλιά, δόντια όμοια με χαβλιόδοντες αγριόχοιρου, μάτια που απολίθωναν, χέρια χάλκινα και χρυσά φτερά.Δεν αρκείται όμως η Αθηνά στην παραμόρφωση της Μέδουσας. Θέλει και το κεφάλι της. Και μόλις ο Περσέας (γιος του Δία και της Δανάης), υπερηφανεύεται ότι θα φέρει στον Πολυδέκτη το κεφάλι της Γοργούς, η θεά Αθηνά τρέχει να τον βοηθήσει. Του δίνει καλογυαλισμένη ασπίδα για να τη χρησιμοποιήσει σαν καθρέφτη και έτσι να αποκόψει το τρομερό κεφάλι δίχως να το κοιτάζει. Επίσης, του δίνει φτερωτά σανδάλια και μαγικό σακούλι για να μεταφέρει τη δύναμη του ίδιου του κεφαλιού. ΄Εχοντας συννενοηθεί με τον ¶δη και την Ερμή, λέει στον Περσέα, ποιους θα συναντήσει για να του δώσουν την περικεφαλαία που θα τον κάνει αόρατο και από πού θα πάρει το δρεπάνι για τον αποκεφαλισμό. ΄Ετσι και έπραξε ο Περσέας και κατάφερε τον άθλο, ωστόσο τίποτε δε θα είχε κατορθώσει χωρίς τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς. Μα και τη φοβερή δύναμη της Μέδουσας που παρέλυε τα πάντα, η Αθηνά της την έδωσε. Αυτή τη δύναμη φαίνεται πως επιθυμεί να ανακτήσει η θεά μέσω του άθλου του Περσέα.
Αν κοιτάξουμε την καταγωγή της Μέδουσας, η δύναμή της έχει πανάρχαια ρίζα. Εγγονή της Γαίας και του Πόντου. Αυτό το ζεύγος γέννησε τον Φόρκυ (ο γέροντας σοφός της θάλασσας) και την Κητώ (το τέρας). Ο Φόρκυς και η Κητώ γέννησαν τρεις Γοργόνες. Τα ονόματά τους είναι ενδεικτικά δύναμης: «Σθενώ»-δύναμη, «Ευρυάλη»-των αλμάτων, «Μέδουσα»-Δέσποινα, Βασίλισσα, Κυβερνήτης και Πονηρή. Ωστόσο, η Αθηνά επιθυμεί να συνδεθεί με τούτη τη φοβερή δύναμη. Κι εδώ αξίζει να προσέξουμε μερικά από τα πολυπληθή επίθετα της θεάς: Σθένια (ισχυρή, δυνατή), Γοργώπις (έχει άγρια μάτια), Μαχανίτις, (εκείνη που μηχανεύεται διάφορα), Δολομίτις (δόλια, πανούργα) και ένα σωρό άλλα συναφούς νοήματος.
Στο βιβλίο της «Αθηνά», η Ann Shearer γράφει: «...Αρκεί να ξανακοιτάξουμε το μικρό σάλι στο λαιμό της Βαρβάκειου Αθηνάς, αντίγραφο του μεγάλου αγάλματος της Αθηνάς ως προστάτιδας της πολιτειακής τάξης, για να διαπιστώσουμε ότι αμέσως το κεφάλι της Μέδουσας μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Παρόλαυτά, μερικοί λένε ότι η ίδια η μεγάλη αιγίδα της θεάς είναι φτιαγμένη από το δέρμα της Μέδουσας. Δηλαδή, αντί να επιθυμεί απλώς ένα σύμβολο εκείνης της αρχαίας δύναμης, η Αθηνά θέλει να τυλιχθεί ολόκληρη μέσα της, να την αφομοιώσει (Παυσανίαςα, ΙΙ). Φαίνεται ότι εκείνο που θέλει πάνω από όλα είναι να διατηρήσουμε αυτή τη διττή εικόνα, ώστε βλέποντας τη μια πλευρά της δύναμης, να βλέπουμε επίσης και την άλλη...».Η Αθηνά ανακτώντας το κεφάλι της Μέδουσας, με την επανένωση των πλευρών της αρχαίας δύναμης που είχαν διαχωριστεί σε θετικό και αρνητικό πόλο, μας θυμίζει πάντα ποιος είναι ο σοφότερος τρόπος.
Από μια πρώτη ματιά δεν υπάρχει μεγαλύτερη αντίθεση από αυτή της Αθηνάς με τη Μέδουσα. Η θεά εμπνέει τους ήρωές της. Η ενεργητική της δύναμη είναι ακριβώς το αντίθετο της παραλυτικής απραξίας της Μέδουσας. Η Αθηνά φέρνει τη συνείδηση. Η φυσική κατάσταση της Μέδουσας, αν δεν την ξυπνήσουν τα φίδια της, είναι βαθιά ασυνειδησία. Στο διαχωρισμό ανάμεσα στην Αθηνά και τη Μέδουσα, έχουμε μια περιγραφή και προειδοποίηση για το τι συμβαίνει όταν αποξενωθούν η διάνοια και η ύλη, ο νους και ο υλικός κόσμος.
Οφείλεται ιδιαίτερα στο δαιμόνιο της Αθηνάς, η διατήρηση των δύο σε αρμονική συνύπαρξη. Δικό της δώρο είναι το ότι βλέπουμε και κατανοούμε τη θέση των πραγμάτων. Μόλις χαθεί αυτή η σχέση, έχουμε μόνο αδρανή ύλη και διάνοια που έχει χάσει το στόχο της. ΄Ετσι, ο υλικός κόσμος γίνεται εχθρός της υψηλής διανόησης. Την ανακόπτει, περιορίζει τις φιλοδοξίες της, όπως ακριβώς η αδρανής και παράλυτη Μέδουσα περιόριζε τη λαμπρή πτήση του φτερωτού Πήγασου. Όταν τελικά πεθαίνει η Μέδουσα, κατορθώνει να ξεφύγει το πνευματικό ένστικτο.
Χρειαστήκαμε αρκετό καιρό για να καταλάβουμε πως οι τεχνολογίες που καθοδηγεί ο νους, καθώς είναι ασύνδετες με την πραγματικότητα της ύλης που επεξεργάζονται, έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση που μερικές φορές μοιάζει να μας απειλεί με πλήρη καταστροφή.
Κι όμως η Μέδουσα, μόλις περιέλθει στην αρματωσιά της θεάς Αθηνάς, φέρνει τα δικά της δώρα: Μέσα στο σακούλι, εκτός από το κεφάλι της Μέδουσας, υπάρχουν δύο φιάλες με το αίμα της Γοργούς από τις φλέβες του δεξιού μα και του αριστερού χεριού, αίμα που δίνει ζωή και θάνατο. Αυτό το αίμα χρησιμοποιεί και ο Ασκληπιός. Αρκετοί λένε πως το σακούλι περιείχε και το αλφάβητο. Το φοβερό πρόσωπο στραμμένο προς τον εξωτερικό κόσμο προστατεύει ό,τι βρίσκεται στον εσωτερικό.Οι νοικοκύρηδες προστάτευαν την περιουσία τους τοποθετώντας ένα γοργόνειο στον εξωτερικό τοίχο των σπιτιών τους. Οι κεραμείς το τοποθετούσαν πάνω στο άνοιγμα του καμινιού, για να αποτρέψουν επίδοξους κλέφτες. Ο Αγαμέμνων τη φέρει στο κέντρο της ασπίδας του, όπως και πολλοί άλλοι πολεμιστές. Για όσους την τιμούν, η Μέδουσα προσφέρει την προστασία της. ΄Ισως η δύναμή της να προστάτευε και την ίδια την Αθηνά, διατηρώντας απαραβίαστο από τη νέα ηρωική συνείδηση το ουσιαστικό στοιχείο στη φύση της ίδιας της θεάς. Αξίζει να μελετήσει κανείς την άποψη των Ορφικών που αποκαλούσαν τη σελήνη «κεφάλι της Γοργούς». Και για τη θεά Αθηνά έλεγαν ότι «τα πάντα θα τελείωναν για εκείνη αν έχανε τα χέρια της». Πλούσιο υλικό για μελέτη υπάρχει στην κάθοδο της Περσεφόνης στον Κάτω Κόσμο και στην κάθοδο της Ινάνα της σουμεριακής μυθολογίας, στο βασίλειο της Ερεσκιγκάλ.
Ακόμη αξίζει να προσεγγίσουμε την αλχημική άποψη. Σε ένα άλλο κεφάλαιο του βιβλίου «Αθηνά» της Ann Shearer, αναφέρεται: «...Στην αλχημική διαδικασία, που είναι επίσης και μεταμόρφωση του ατόμου, οι ιδιότητες της Αθηνάς είναι απαραίτητες. Είναι η Δέσποινα Αλχημεία, που κατοικεί στο κέντρο της που είναι ο αθάνωρ, ο αλχημιστικός κλίβανος, με το σύντροφό της το βασιλιά Αθάνορα. Σε μια εικονογράφηση του 15ου αιώνα η κουκουβάγια της παρακολουθεί, καθώς η θεά κρατά στο ένα χέρι τον ήλιο του συνειδητού και στο άλλο το δόρυ και την ασπίδα με το Γοργόνειο. Το τρομερό κεφάλι είναι αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας. Διότι, όπως γνωρίζουν οι αλχημιστές, ‘δεν υπάρχει γένεση χωρίς φθορά’, δεν υπάρχει κόκκινος χρυσός χωρίς πρώτα τη μαύρη απολίθωση, την οποία συμβολίζει το κεφάλι της Μέδουσας».
T. A.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ